EL ISTIADHETU DHE DISPOZITAT RRETH SAJ

1. Shpjegimi i fjalëve të istiadhe-s:

– Istiadhe quhet thënia: “Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm” – “Kërkoj mbrojtje tek Allahu prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar.” [1]

– Eûdhu do të thotë: kërkoj ruajtje, kërkoj mbrojtje, strehim.

– Shejŧân mund ta ketë preardhjen nga: shâŧa – jeshîŧu, pra, që devijon e shkatërron (zemrën e njeriut). Ose nga: “sheŧane jeshŧunu”, domethënë: u largua, u dëbua. Pra, shejtani u largua dhe shkoi shumë larg së vërtetës dhe së mirës; ose, e keqja që vjen prej tij shkon shumë larg dhe depërton shumë thellë.

– Raxhîm: ose vjen me kuptimin merxhûm, pra, i mallkuar, i dëbuar nga mëshira; ose vjen me kuptimin râxhim, pra, ai i cili synon që t’i dëmtojë të tjerët me kurthet dhe rrugën e tij të humbjes dhe të shkatërrimit.

   Rreth kuptimit të fjalës Eûdhu, imam Semin el Halebij ka thënë: “Ai është drejtimi te dikush, për kërkimin e mbrojtjes, strehimit, ruajtjes, edhe ndihmës, gjithashtu, për të shpëtuar prej çdo gjëje të keqe. Ndërsa për shpjegimin e fjalës shejtan, ai thotë se: Esh-shejŧânu është çdo rebel i pabindur dhe i keq prej njerëzve, xhindëve apo kafshëve. Shpesh ai simbolizon edhe ndonjë cilësi të keqe e të shëmtuar të karakterit, tek njeriu.” [2]

• Kuptimi i përgjithshëm i istiadhes.

   Fjala “shejtan” ne gjuhën arabe përdoret për çdo kryeneç e rrebel të pabindur prej njerëzve, prej xhindeve, prej kafshëve apo prej çdo  gjëje tjetër. Thotë i madhëruari: “Dhe kështu, çdo profeti i bëmë, kundërshtarë e armiq, shejtanë prej njerëzve dhe prej xhindeve”. Imam Taberiu thotë: “Është quajtur shejtan (i larguar), çdo i rrebeluar dhe i pabindur prej njerëzve dhe prej xhindeve, sepse cilësitë dhe veprat e tyre janë shumë, shumë larg cilësive dhe veprave normale të llojit të tyre. Ata janë shumë, shume larg mirësisë (sikurse e tregon këtë edhe origjina e fjalës shejtan që e perendëm më sipër që vjen prej Sheŧane  jeshŧunu, pra që u largua u dëbua). Shejtani mund të jetë cilësuar me cilësinë Raxhim i mallkuar, sepse Allahu i lartësuar e dëboi e largoi, e syrgjynosi atë prej qiejve dhe prej lartësive. [Tefsiri i Taberiut” : 1 / 57, 58.] [3]

    Imam ibn kethiri thotë: El-Istiâdhetu është El-Istixhâratu, pra, kërkimi i strehimit dhe i mbrojtjes (diku ose tek dikush). Ndërsa thënia: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm”, me fjalë të tjera mund të shpjegohet: “Kërkoj mbrojtje, strehim, ndihmë tek madhështia e Allahut, duke u lidhur dhe mbështetur vetem tek Ai, që të më ruajë prej të keqes së shejtanit të mallkuar dhe të dëbuar nga mëshira e Tij. Kërkoj ndihmë, mbrojtje tek Allahu, që shejtani të mos më mashtrojë dhe të mos më devijojë nga rruga e drejtë; që të mos më dëmtojë mua as në fenë time dhe as në jetën time të dynjasë. Kërkoj ndihmë tek Allahu i Lartësuar që shejtani i mallkuar të mos ia dalë mbanë që të më pengojë nga zbatimi i urdhrave të Zotit tim, dhe të mos ia dalë mbanë që të më nxisë dhe të më bëjë që të veproj ato gjëra, nga të cilat Zoti im më ka ndaluar, sepse është e pamundur që ai të sprapset nga unë. Shejtani mund të sprapset vetëm nga Zoti i botëve. [4]

• Disa dobi dhe urtësi të istiadhes.

      Njeriu është i dobët, sikurse thotë Allahu i Lartësuar: “Allahu dëshiron t’ju lehtësojë, pasi njeriu është krijuar si një qenie e dobët.” Edhe shejtani është i pafuqishëm dhe kurthet e tij janë të dobëta, sikurse thotë i Lartësuari: “Ata që besojnë, luftojnë në rrugën e Allahut. Ndërsa ata që nuk besojnë luftojnë në rrugën e shejtanit. Luftoni kundër ithtarëve të shejtanit, sepse, vërtet, intriga e shejtanit është e dobët.” Përfytyroje këtë luftë mes dy të dobëtve. Nëse luftojnë dy të dobët, fitimtari sigurisht do të jetë ai që kërkon ndihmën dhe mbështetjen e një të forti. [5] Armiqësia e shejtanit kundër njeriut është e pakthyeshme dhe e madhe. Allahu i Lartësuar thotë: “Me të vërtetë, shejtani është armik për ju”. Beteja mes nesh është e ndezur në çdo çast në çdo kohë. Që shejtani të zbatojë armiqësinë e tij, ka nevojë për armë dhe ushtri. Edhe njeriu, për t’u mbrojtur dhe luftuar shejtanin, ka nevojë për armë, dhe arma e tij është dija e saktë dhe drita e Zotit, është përkujtimi dhe të qenurit gjithmonë i vëmendshëm dhe i përgatitur kundër kurtheve të armikut, është lidhja e fortë me Allahun e Plotfuqishëm. Askush nuk mund të ruhet dhe të shpëtojë nga armiqësia e shejtanit dhe kurthet e tij, veçse me mëshirën e Allahut. Për këtë arsye, njeriu para se të fillojë çdo punë dhe adhurim për Allahun, si p.sh. leximi i Kur’anit, duhet ta fillojë duke thënë: “Eûdhu bil-lâhi minesh-shejtânir-raxhim.” [6]

***

    Tregojnë për shejh Abul Kadir el Xhejlanin (Allahu e mëshiroftë!), se një ditë atij i shfaqet shejtani mbi një fron të mbuluar nga një dritë mashtruese dhe i thotë: “Më bjer në sexhde mua! Unë jam Zoti yt! Të kam çliruar nga çdo detyrim fetar!”. Shejhu e vështroi dhe i tha: “U poshtërofsh, o i mallkuar! Nga detyrimi fetar nuk u çlirua as Profeti, sepse Allahu i tha atij: “Adhuroje Zotin tënd, derisa të të vijë jakini (vdekja)!”. Në atë çast, froni u errësua. Shejtani i tha: “Të shpëtoi dituria jote!”. Shejhu i tha: “U poshtërofsh, o i mallkuar! Shpëtova thjesht me mëshirën e Allahut dhe bujarinë e Tij.”. [7]

   Njeriu nuk mund ta mposhtë shejtanin ndryshe, veçse duke kërkuar strehim, mbrojtje dhe shpëtim tek Zoti i tij. Imam Tekijuddin el Subkiju i dha djalit të tij Taxhuddinit një mësim të vyer, që ia vlen ta kuptojmë dhe përfitojmë prej tij. Ai i tha: O biri im! Nëse gjatë rrugës të sulmojnë qentë, çfarë do të bëje? – Do t’i gjuaja me gurë. – Po nëse përsëri të sulmojnë? – Do t’i gjuaja me gurë. – Po nëse përsëri të sulmojnë?  Djaloshi kuptoi që babai i tij dëshironte ta mësojë dhe i tha: – O baba! Më mëso si të veproj? – Thuaj me zërin më të lartë: “O i zoti i qenve! Ndali qentë e tu prej meje! Me këtë thirrje shpëton nga qentë, si dhe nga gurët dhe lodhja me to. Kështu, me lutje drejtuar Zotit shpëton nga i mallkuari. [8]

***

     Armiqësia e shejtanit kundër njeriut është shumë e vjetër. Në njohurinë ushtarake thuhet se, sa më e vjetër të jetë lufta, aq më e ashpër dhe e pamëshirshme është ajo. Gjithashtu, thonë se, sa më i rëndësishëm të jetë shkaku i betejës, aq më e ashpër dhe e ndezur është ajo. Sa më i afërt të jetë armiku dhe i paparashikueshëm, aq më i vëmendshëm dhe i kujdesshëm duhet të jesh për ta luftuar dhe për t’u ruajtur prej tij. [9] Fillesat e luftës sonë me shejtanin janë që në kohën kur babait tonë Ademit a.s ende nuk i ishte fryrë shpirti në trup. Ibn Xheriri përmend në Tefsirin e tij prej Ibn Abasit, që ka thënë: “Armiqësia e shejtanit filloi që para se Ademit t’i fryhej shpirti. Kur Ademi ishte akoma baltë e tharë dhe Allahu ende nuk i kishte fryrë shpirtin, Iblisi u vërtit rreth Ademit shtatë herë dhe tha: “Për Zotin! Nëse më jepet pushtet mbi ty, kam për të të shkatërruar dhe nëse ty të jepet pushtet mbi mua, nuk kam për të t’u bindur.”. [10] Kështu, armiqësia e shejtanit kundër njeriut është e vjetër dhe nuk njeh armëpushim. Në lidhje me shejtanin nuk ka qëndrim asnjanës, prandaj, o do të jesh armiku i tij, o do të jesh miku i tij! Nuk ka mundësi të tretë. Allahu i Lartësuar, ashtu sikurse na ka urdhëruar për ta adhuruar Atë si një e të vetëm nëpërmjet namazit zekatit etj., po ashtu na ka urdhëruar që ta konsiderojmë shejtanin si armik dhe ta luftojmë atë, sepse me të ose do të jesh armik, ose do të jesh mik. [11] Lufta kundër të Mallkuarit bëhet veçse me adhurime përkushtuar Zotit, me përkujtim dhe kërkim ndihme dhe afrimin tek Ai me mënyrën që Ai e ka përcaktuar si të tillë. I shpëtuari dhe i ndihmuari prej robve është veçse ai që gjithmonë është i vëmendshëm dhe i kujdesshëm dhe asnjëherë nuk shpërqëndrohet, ai që gjithmonë e ndien se është në një luftë të pamëshirshme dhe të vazhdueshme. [12] Por cila është arsyeja për të cilën shejtani na lufton dhe ne e luftojmë atë? Lufta zhvillohet për Xhenetin dhe kënaqësinë e Allahut. Profeti a.s. ka thënë: “E pra, malli i Allahut është i shtrenjtë!  Malli i Allahut është i shtrenjtë. Malli i Allahut është i shtrenjtë. Malli i Allahut është Xheneti!” Lufta jonë kundër shejtanit është pikërisht për këtë mall të Allahut, për Xhenetin! Ne synojmë të hyjmë në të ndërsa i mallkuari synon të na privojë prej tij. [13]

***

   Shejtani ka rrugë dhe mënyra për të luftuar robin, por të gjitha rrugët dhe synimet e tij bashkohen në një pikë të vetme: të largojë dhe të pengojë robin nga lidhja e tij me Zotin, ose që robi të mos e përkryejë lidhjen me Zotin e tij, ose ta ndërpresë lidhjen e robit me Zotin e tij. Nëse robi përpiqet të lidhet me Zotin e tij nëpërmjet namazit, i mallkuari përpiqet që ose ta pengojë tërësisht, ose ta dëmtojë këtë lidhje me çdo mënyrë të mundshme. Ai që i bindet shejtanit është i çoroditur dhe, në vend që të grumbullojë të gjitha forcat e tij për të kënaqur dhe adhuruar Zotin, qëllim për hir të të cilit edhe është krijuar, ai mashtrohet dhe zhytet në këtë dynja. Le të shohë njeriu gjendjen e tij. Nëse e sheh të përkushtuar tërësisht për të kënaqur Zotin tënd dije se po të jepet sukses dhe ndihmë nga Zoti. Por nëse vazhdon të endesh nëpër dynja i paqartë pa ditur dhe pa pasur qëllim të kënaqësh Zotin tënd, dije se shejtani ka zotëruar një pjesë të madhe tënden. [14]

***

    Iblisi ka mbretërinë dhe ushtritë e tij, të cilat i shpërndan nëpër tokë për të arritur qëllimet e tij. Ushtarët e tij janë të gradave dhe niveleve të ndryshme, sikurse është përmendur në hadithin e Xhabirit, në Sahihun e imam Muslimit, ku thuhet: “Iblisi e ka vendosur fronin e tij mbi ujë. Çdo ditë ai shpërndan ushtrinë e tij. Pasi ata kthehen (nga misioni i tyre), ai i thotë njërit prej tyre: “Çfarë arrite të bësh ti?” – “Mashtrova njërin dhe ai bëri (zina) imoralitet”. Ai hesht pak dhe thotë një tjetri: “Po ti çfarë arrite të bësh?” – “Mashtrova dikë dhe ai vodhi” Ai hesht dhe i thotë tjetrit: “Po ti, çfarë arrite të bësh?” – “Mashtrova dikë dhe ai u deh duke pirë”. Ai hesht dhe thotë një tjetri: “Po ti, çfarë arrite të bësh” – “Unë mashtrova dikë dhe e bëra të divorcohej nga gruaja.” Atëherë, Iblisi gëzohet dhe i thotë: “Ti, ti je i përzgjedhuri im!”. Në një variant të këtij hadithi tek Muslimi thuhet: “… atëherë Iblisi ngrihet në këmbë, e përqafon atë dhe i vendos një kurorë.” Pra, e ngre atë në një gradë më të lartë. Kështu, futja e urrejtjes dhe përçarjes mes muslimanëve është ndër veprat më të dashura dhe të preferuara të Iblisit dhe të ushtrisë së tij. Profeti ka thënë në një hadith, që e sjell po imam Muslimi: “Shejtani e ka humbur shpresën se do të adhurohet në Gadishullin Arabik, por jo në drejtim të sherrit dhe përçarjes mes atyre që falin namazin.”. Pra, edhe për gjërat më të vogla, ai fut sherrin dhe përçarjen mes muslimanëve. Kjo është një mundësi ende e hapur për të mallkuarin, prandaj duhet kujdes dhe durim të madh për të shpëtuar prej saj. [15]

1. Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm / Kërkoj mbrojtje tek Allahu  prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar.Imam Ibnul Mundhir thotë: “Është transmetuar prej Profetit a.s në  një hadith të transmetuar  prej Ibni Mesudit se, ai para se të fillonte leximin e Kuranit thoshte: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm / Kërkoj mbrojtje tek Allahu  prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar. Është pikërisht ky formulim për të cilin na ka urdhëruar Allahu i lartësuar në ajetin e sipër përmendur  Nahl  98. “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtjen e Allahut prej (sherrit të) djallit të mallkuar”. Nga Sulejman ibn Surad përcillet të ketë thënë: “Njëherë, u grindën dy burra në prani të Profetit (a.s.). Njëri prej tyre u zemërua aq shumë, sa fytyra e tij u skuq. Profeti (a.s.) e vështroi me kujdes dhe tha: “Unë di një fjalë që, nëse ai do ta thoshte në atë moment, do të largohej ai zjarr prej tij: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm.” Një burrë që dëgjoi Profetin (a.s.) u afrua tek i zemëruari dhe i thotë: “A e di se çfarë tha Profeti (a.s.) pak më parë? Profeti a.s tha: “Unë di një fjalë që, nëse ai do ta thoshte në atë moment, do të largohej ai zjarr prej tij: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm.” I zemëruari iu përgjigj duke thënë: “Mos të dukem gjë i çmendur unë?!” [Buhariu]. Dhe është pikërisht ky formulim që parapëlqehet nga shumica e dijetarëve të këndimit të Kur’anit. Prej tyre janë Ebu Amr El basri, Asim Ebi Nexhuet El kufij, Abdullah ibnu Kethir El mekij. ^[16] Po formulim kanë përdorur shumica e dijetarëve të hershëm (selef) prej sahabëve dhe tabiinëve. Prej tyre mund të përmendim Umer ibnul Hattab dhe i biri Abdullah ibnu Umer. Ky është formulimi i përzgjedhur edhe nga Ebu Hanife, Shafiu dhe Ahmed ibnu Hambel, (Allahu i mëshiroftë!)

2. Eûdhu bil-lâhis-semi’il alim minesh-shejŧânir-raxhîm / Kërkoj mbrojtje tek Allahu gjithëdëgjues i gjithëdijshëm (të më ruajë) prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar.” Për këtë formulim tregon hadithi i sjellë nga Ebu Seid El hudrij, që na sjell duanë e hapjes së namazit të natës të  përdorur nga Profeti i Allahut. Në të ndër të tjera përmendet se ai ka thënë: “… pastaj thoshte: “Eûdhu bil-lâhis-semi’il alim minesh-shejŧânir-raxhîm / Kërkoj mbrojtje tek Allahu gjithëdëgjues i gjithëdijshëm (të më ruajë) prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar.”

   Po kështu kanë argumentuar edhe me disa ajete si: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai Dëgjon dhe Di gjithçka.” [Ea’raf 200], ose: “E, nëse ndonjëherë ty të bëhet ndonjë ngacmim prej Shejtanit, kërko mbrojtjen e Allahut, sepse Ai është Gjithëdëgjuesi e i Gjithëdituri.” [Fussilet 36]. Kjo është një nga format e përzgjedhura nga një pjesë e kënduesve të Kuranit, prej të cilëve mund të përmendim Hamze, Sehl ibnu Ebi Hatim. Ky formulim është transmetuar të jetë përdorur gjithashtu edhe prej Umer ibnul Hatab. Është përdorur gjithashtu edhe prej Hasen El basriut, Muhamed ibnu sirin, Hasen ibnu Salih, Imam Shafiut dhe Imam Ahmedit, sipas transmetimit që sjell prej tij Nejsaburiu.

3. Eûdhu bil-lâhis-semi’il alim minesh-shejŧânir-raxhîm min hemzihî ue nefħihî ue nefthih / Kërkoj mbrojtje tek Allahu gjithëdegjues i gjithëdijshëm (të më ruajë) prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar, prej hemzi-t të tij, nefħi-t të tij dhe nefthi-t të tij!” Ashtu si për formulimin e dytë të sipërpërmendur, edhe për këtë formulim tregon hadithi i sjellë nga Ebu Seid El hudrij, që na sjell duanë e hapjes së namazit të natës të  përdorur nga Profeti i Allahut. Në të ndër të tjera përmendet se ai ka thënë: “… pastaj thoshte: “Eûdhu bil-lâhis-semi’il alim minesh-shejŧânir-raxhîm min hemzihî ue nefħihî ue nefthih / Kërkoj mbrojtje tek Allahu gjithëdëgjues i gjithëdijshëm (të më ruajë) prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar, prej hemzi-t të tij, nefħi-t të tij dhe nefthi-t të tij!”. Disa mëtojnë se kjo mënyrë përdoret vetëm për namazin e natës, sipas hadithit të Ebu Seidit.

   Ibn Maxhe ka sjellë shpjegimin e këtyre tri fjalëve prej Amër Ibn Murata el Xhemeli, i cili ka thënë: “Nefthihi” është poezia e tij (pra, e shejtanit), “Nefħihi” është mendjema-dhësia ose arroganca e tij, kurse “Hemzihi” është çmenduria, ashtu sikurse e ka shpjeguar edhe Ebu Daudi në “Sunen”. Ne kërkojmë që të ruhemi prej ‘poezisë së tij’, domethënë, nga shejtanët-njerëz, të cilët, me fjalët e bukura dhe tërheqëse, turbullojnë mendjet e njerëzve me gjëra të paqena dhe të padobishme, madje të dëmshme.  En-nefthu (nefthihi) quhet stërpikje me pështymë, pra, në një masë më të vogël se të pështyrit. Ndërsa Nefħu është të fryrit e diçkaje. Për këtë arsye, është përdorur fjala nefħ për mendjemadhin, sepse ai fryhet dhe shet mend, sidomos kur e lëvdojnë dhe e madhërojnë të tjerët. El Hemzu (hemzihi) në kuptimin gjuhësor është shtrydhja e diçkaje.

4. Allahumme in-ni Eûdhu bike minesh-shejŧânir-raxhîmue hemzihî ue nefħihî ue nefthih / O Allah, kërkoj mbrojtje tek Ti  prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar, prej hemzi-t të tij, nefħi-t të tij dhe nefthi-t të tij!” Për këtë formulim tregon hadithi i sjellë nga Abdullah ibnu Mesud se Profeti  thoshte: “Allahumme in-ni Eûdhu bike minesh-shejŧânir-raxhîmue hemzihî ue nefħihî ue nefthih / O Allah, kërkoj mbrojtje tek Ti  prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar, prej hemzi-t të tij, nefħi-t të tij dhe nefthi-t të tij! Edhe ky formulim është përdorur nga disa prej dijetarëve, mes të cilëve Hasen el basriu, Is’hak ibn Rahauejhi, etj.

5. Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm in-nell-llahe hues-semiul alim / Kërkoj mbrojtje tek Allahu  prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar. Me të vërtetë, Allahu, Ai është gjithëdëgjuesi i gjithëdituri.” Ky formulim është një bashkim mes argumentave të sjella për formulimet e mësipërme. Këtë formulim e kanë përdorur Nafi’, Ibnu Amiri, Kessaiju. Gjithashtu është transmetuar se është përdorur edhe prej Hamze dhe Ebu Amr. Gjithashtu është përcjellë se është përdforur edhe prej Umer ibnul Hatabi prej sahabëve dhe Muhamed ibn Sirin. Kjo ka qenë edhe përzgjedhja e Sufjan Theuriut, Euzaiut, Muslim ibnu Jesar… e ka përdorur edhe Kadiu Ebu Jeala dhe ibnu Akil. ^[17]

6. “Eûdhu bil-lâhil ađhîm ue bi uexhhihil kerîm ue bi sulŧânihil ķadîm minesh-shejŧânir-raxhîm. Kërkoj mbrojtje në Allahun Madhështor me fytyrën e Tij të bekuar dhe me pushtetin e tij të hershëm, që të më ruajë (prej sherrit të) shejtanit të mallkuar!Sikurse transmeton Abdullah ibnu Amr ibnu As (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!), se Profeti (a.s.) kur hynte në xhami thoshte: “Eûdhu bil-lâhil ađhîm ue bi uexhhihil kerîm ue bi sulŧânihil ķadîm minesh-shejŧânir-raxhîm. Bismilah ueŝ-ŝalâtu ues-selâmu alâ rasûlil-lâh. Allahumme ftaĥ lî ebuâbe raĥmetik! – Kërkoj mbrojtje në Allahun Madhështor me fytyrën e Tij të bekuar dhe me pushtetin e tij të hershëm, që të më ruajë (prej sherrit të) shejtanit të mallkuar! Me emrin e Allahut, bekimet dhe paqja qofshin mbi Profetin e Allahut! O i Adhuruari im, m’i hap dyert e mëshirës Tënde!”

    Janë sjellë edhe formulime të tjera të përdorura nga lexuesit e Kuranit dhe dijetarët. Të gjitha këto formulime mund të themi se janë të përdorëshme e të lejueshme. Por sidoqoftë formulimet që janë sjellë prej Profetit a.s. janë më parësore për tu përdorur. Duhet theksuar gjithashtu që ato të përdoren në rastet kur i ka përdorur Profeti i Allahut. [18]

 Istiadhja, sikurse përmendin disa dijetarë ^[19], përbëhet prej pesë themelesh bazë që duhen kuptuar mirë. Ato janë: 1. Formulimet e istiadhes, 2. Kërkuesi i mbrojtjes (besimtari), 3. Ai të cilit i kërkohet mbrojtja (Allahu i madhëruar), 4. Ai nga sherrri i të cilit kërkojmë mbrojtjen (shejtani i mallkuar), 5. Synimi i istiâdhes. [20]

    Shtjellim i ketyre themeleve.

1. Formulimi i istiadhes, për të cilin folëm më sipër.

2. Kërkuesi i mbrojtjes, pra besimtari i cili është kënaqur me Allahun si Zotin e tij, me islamin si fenë e besimin e tij, me Muhamedin a.s. si të dërguarin e profetin që e beson dhe e pason. Pra është besimtari i cili e shqipton istiadhen, i vëmendshëm e i qartë në zemrën e tij për atë që artikulon me gojën e tij dhe është i sigurt se ky kërkim i mbrojtjes dhe ruajtjes ka për ta mbrojtur, me lejen e Allahut, prej sherrit të shejtanit të mallkuar. [21]

3. Ai të cilit i kërkohet mbrojtja e ruajtja, pra Allahu i madhëruar, i Vetëm e pa ortak. Ai është Zoti i Plotpushtetshmi që e mbron dhe e ruan këdo që i kërkon mbrojtje e ndihmë. Ja. Kështu e mbrojti Ai Merjemen kur nëna e Merjemes kërkoi që ta ruajë bijën e saj nga shejtani i mallkuar, sikurse na tregon i lartësuari kur thoë: “Kur ajo e lindi (foshnjën), tha: “O Zoti im! Unë e linda femër.” Por, Allahu e dinte shumë mirë se çfarë kishte lindur ajo. Sigurisht që mashkulli nuk është si femra. “Unë i vura emrin Merjem. Atë dhe pasardhësit e saj po t’i lë Ty në mbrojtje prej shejtanit të mallkuar”. Zoti i saj e pranoi përkushtimin e saj, me një pranim të mirë (e të shpërblyeshëm) dhe e rriti atë (vajzën) me një edukatë të mirë. Ai e vuri atë nën kujdesin e Zekerias. Sa herë që hynte Zekeria në dhomën e faljes së saj, gjente atje ushqim. Prandaj pyeti: “O Merjeme! Nga të vjen ky ushqim?” Ajo i tha: “Nga Allahu. Vërtet, Allahu i jep pa masë atij që do.”” [Al Imran 36, 37].  Nga Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) transmetohet se Profeti i Allahut ka thënë: “Çdo fëmijë, kur lind, e prek shejtani në momentin e lindjes së tij dhe ai (fëmija) fillon dhe bërtet nga prekja e tij, përveç Merjemes dhe birit të saj.” Pastaj Ebu Hurejra tha: “Lexoni, nëse dëshironi: “Atë dhe pasardhësit e saj po t’i lë Ty në mbrojtje prej shejtanit të mallkuar”. Këtë hadith e ka përnxjerrë Buhariu dhe Muslimi. Kështu pra El istiadhetu i kërkohet veçse Allahut të madhëruar, me emrat e Tij të bukur dhe cilësitë e Tij të larta, si dhe fjalët e Tij të plota, të cilat askush prej krijesave, të mirë apo të këqij qofshin, nuk mund ti tejkalojë e as ti shkelë.

       Imam Ibnul Kajimi thotë: Ai të cilit i  kërkohet mbrojtja  dhe ndihma  është vetëm Allahu, i adhuruari i vetëm me meritë dhe pa ortak. Sepse Allahu i lartësuar  është Zoti, sunduesi  i agimit, Zoti i njerëzve, sunduesi i tyre, i adhuruari i tyre. Mbrojtja  dhe  ndihma nuk lejohet ti kërkohet  askujt tjetër veç Tij. Nuk është e lejueshme që kërkimi i mbrojtjes t’i drejtohet krijesave. Vetëm Allahu i  mbështet dhe mbron  ata që kërkojnë  mbrojtje e ndihmë. Vetëm Ai mund t’ua largojë  atyre sherrin  prej të cilit druhen dhe kërkojnë mbrojtje. [22]

     Allahu  i lartësuar  na njofton në librin e Tij se  nëse ndihma dhe mbrojtja  kërkohet prej krijesave atyre u shtohet edhe më shumë aroganca  dhe mospërmbajtja. Thotë i lartësuari  duke sjellë fjalën e besimtarëve  xhinde: “Ka pasur burra prej njerëzve, që u kërkonin ndihmë xhindeve, duke ua shtuar kështu edhe më shumë kryeneçësinë.”. [Xhin 6]. Në tefsirin e këtij ajeti  është  thënë : “Në kohën e injorancës  (epoka paraislamike)  kur arabët udhëtonin  dhe kalonin  përmes tokave të panjohura, kërkonin ndihmë prej xhindeve duke thënë: “Eûdhu  bi sej-jidi hâdhal uâdî Min sherr-rri sufehâi ķaumihî / I kërkoj  mbrojtje zotërisë së kësaj  lugine  (prej xhindeve), që të më ruajë  prej sherrit  të mendjelehtëve të popullit të tij (prej xhindeve).” Në këtë mënyrë  ata mendonin se do ta kalonin natën të sigurt  dhe të ruajtur prej sherrit  të xhindeve  të asaj lugine  deri në agim. Në këtë mënyrë njerëzit  duke u kërkuar ndihmë xhindeve, ua shtuan  edhe  më shumë arrogancën  dhe  mospërmbajtjen krerëve të xhindeve. Prandaj thotë i lartësuari: ” Ka pasur burra prej njerëzve, që u kërkonin ndihmë xhindeve, duke ua shtuar kështu edhe më shumë kryeneçësinë.” Pra për shkak të kërkimit të  ndihmës, nevojës së shfaqur kundrejt tyre ua shtuan xhindeve edhe më  shumë atë që quhet raheķa, shfrenimin në kalimin e  kufijve dhe mizorinë e tyre. Ua shtuan edhe më shumë  arrogancën  dhe padrejtësinë. Ata  (xhindet)  thoshin: “I sunduam xhindet dhe  njerëzit bashkë.”

   Er-rahķu  në gjuhën arabe përfaqëson gjynahet si dhe shfreni-min në shkeljen e të drejtave dhe në mizori.  Dhe pa dyshim, kërkimi i ndihmës  dhe mbrojtjes prej tyre  ua shton  atyre edhe më shumë  kibrin (mendjemadhësinë) dhe i bën të mendojnë se janë sundues dhe mbretërues mbi njerëzit dhe mbi xhindet. [23]

    Në një hadith të profetit a.s thuhet se ai  ka bërë këtë lutje: “Eûdhu bi kelimâtil-lâhiŧ-ŧâm-mâti Min sher-ri mâ ħaleķ / Kërkoj mbrojtje në fjalët e Allahut të plota prej sherrit të çdo krijese që ka krijuar.” [Muslimi]. Pra  profeti a.s ka kërkuar mbrojtje tek “kelimâtil-lâhiŧ-ŧâm-mâti” / “fjalët e Allahut të plota”. Por duke qenë  se kërkimi i ndihmës dhe mbrojtjes nuk lejohet veçse prej Allahut të lartësuar  dhe nuk lejohet prej krijesave,  dijetarët kanë  argumentuar  me këtë hadith  se “fjala e Allahut”  nuk është  krijesë, por është cilësi prej cilësive të Tij. Sepse profeti ﷺ kurrë nuk do t’i  kërkonte ndihmë e mbrojtje  ndonjë krijese.

    E ngjashme me këtë rast është edhe fjala e profetit a.s kur lutet dhe thotë: “Eûdhu bi riđâke  min seħaŧik, Ue bi afuike min  uķûbetik /  Kërkoj mbrojtje në kënaqësinë tënde  prej  zemërimit tënd, Në faljen  tënde  prej ndëshkimit tënd. [Muslimi].

     Dhe thotë gjithashtu në një hadith tjetër: “Eûdhu bi izetil-lâhi ue ķudratihi Min sher-ri mâ exhidu ue uĥâdhiruhu. / Kërkoj mbrojtje në krenarinë e Allahut  dhe pushtetin e tij mbi  gjithçka që të më ruajë  prej të keqes  (sëmundjes) që vërej në veten time dhe i druhem. [Ebu Daudi,  Termidhiu,  Ibnu Maxhe dhe Imam Ahmedi.]

     Dhe thotë gjithashtu: “Eûdhu bi nûri uexhhikel-ledhî eshraķat lehuđh-đhulumâtu / Kërkoj mbrojtje me  dritën e ftyrës sate prej së cilës kanë shkëlqyer  dhe janë  ndriçuar errësirat.

     Nga këto hadithe kuptohet që të gjitha këto, tek të cilat profeti ﷺ  ka kërkuar ndihmë, nuk janë të krijuara. Sepse profeti ﷺ kurrë nuk i lutet krijesave, por i lutet vetëm Allahut  Një dhe të pashoq në cilësitë e Tij.  kështu pra; “Kelimâtull-llâhi / fjalët e Allahut”,  “Af’uhu / falja e Tij”, “Iz-zetuhu / krenaria e Tij”, ķudratuhu / pushteti, fuqia e Tij”, “Nûru uexhhihi / drita e fytyrës së Tij”, të gjitha këto janë cilësi të Tij.

      Pra, kërkimi i ndihmës  dhe mbrojtjes nuk lejohet veçse prej Allahut  duke e lutur atë me emrat dhe cilësitë e Tij, ashtu sikurse na ka mësuar Profeti ﷺ. [24]

      Nga më të rëndësishmet mënyra të kërkimit të mbrojtjes prej të këqijave, të këshilluara nga Allahu dhe profeti ﷺ, është edhe leximi i  Sures Felek  dhe Sures Nas. Në këto sure jemi këshilluar që ti  kërkojmë ndihmë Allahut të lartësuar  duke iu drejtuar me emrat Er-rab, El Malik,  El ilah. Sigurisht përdorimi i këtyre emrave dhe cilësive të Allahut të lartësuar për kërkimin e mbrojtjes dhe ruajtjes prej gjërave të caktuara, duhet të ketë një shkak dhe një lidhje të caktuar. Pra përdorimi i të tilla emrave dhe cilësive  duhet të ketë një qëllim të caktuar dhe një lidhje të ngushtë me atë për të cilën po i lutesh Zotit. [25]

     Qëllimi i  përdorimit  të këtyre  emrave  dhe cilësive është  arritja e asaj mbrojtje dhe ndihme që shpreson të të ofrohet  prej Allahut. Por duhet të ketë një lidhje  mes lutjes së parashtruar dhe  emrave të Zotit  me të  cilat ti i drejtohesh Atij, të ta plotësojë këtë lutje.        

     Në shumë punime tonat (thotë Ibnul Kajimi) ne e kemi konfirmuar një rregull të tillë të shkëlqyer dhe të dobishëm për këdo që kërkon përgjigjen e lutjeve. Pra Allahut të lartësuar duhet ti lutemi me emrat dhe cilësitë e Tij  të bukura. Dhe që përgjigja të jetë  më e sigurt, duhet që për çdo lutje  të caktuar të përdorim  një emër apo  cilësi të caktuar   të Zotit që e sjell më afër përgjigjen dhe plotësimin e lutjes.

     Profeti ﷺ për këto dy sure ka thënë: “Askush  prej atyre që kërkon ndihmë dhe mbrojtje  nuk ka gjetur mbrojtje më të  mirë se sa  leximin e atyre të dyjave”.

     Emri dhe cilësia e përdorur  për të kërkuar ndihmë  dhe mbrojtje prej diçkaje duhet  që në vetvete  të presupozojë apo të sjellë mbrojtjen prej asaj të keqeje që i druhesh dhe i ruhesh. Pra i emërtuari dhe i cilësuari me këtë emër dhe cilësi të jetë plotësisht i predispozuar  që t’a largojë  apo pengojë  të keqen së cilës i druhesh, për shkak të asaj çka presupozojnë ato emra dhe cilësi të Tij,  me të cilat i  drejtohesh dhe i lutesh. [Ibnul Kajim në “Bedaiul Feuaid” 2 / 173]. [26]

     Shumica e ajeteve në Kuran kanë udhëzuar që të kërkojmë mbrojtje me emrin e Tij Allah. Thotë i lartësuari: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai Dëgjon dhe Di gjithçka.” [Ea’raf 200], dhe thotë: “E, nëse ndonjëherë ty të bëhet ndonjë ngacmim prej Shejtanit, kërko mbrojtjen e Allahut, sepse Ai është Gjithë-dëgjuesi e i Gjithëdituri.” [Fussilet 36], dhe thotë: “Ata që kundërshtojnë Shpalljen e Allahut pa pasur argument, kanë në zemrat e tyre veçse mendjemadhësi, me të cilën nuk do t’ia arrijnë kurrë qëllimit. Kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai dëgjon dhe shikon gjithçka.” [Gafir 56]. dhe thotë duke na treguar fjalët e Musait a.s.: “Dhe kujtoni kur Musai i tha popullit të vet: “Allahu ju urdhëron që të therni një lopë!” Ata thanë: “A po tallesh me ne?!” Ai tha: “Allahut i kërkoj të më ruajë, që të mos bëhem injorant!”” [Bekare 67],“ Zonja e shtëpisë ku ndodhej Jusufi nisi ta tundonte, kundër dëshirës së tij. Ajo i mbylli të gjitha dyert dhe i tha: “Eja, jam e gatshme për ty!”. Por ai tha: “Allahu më ruajtë!” [Jusuf 23, dhe 79].

   Po kështu, të shumta janë edhe rastet e kërkimit të mbrojtjes istiadhes me emrin Rabb (Zot, Krijues, Kujdestar, Pronar i gjithçkaje). Thotë i lartësuari: “Thuaj: “Kërkoj strehë (e mbrojtje) te Zoti i agimit,” [Flek 1],dhe thotë: “Thuaj: “Kërkoj strehë (e mbrojtje) te Zoti i njerëzve, Sundimtari i njerëzve, i Adhuruari i njerëzve,” [Nas 1 – 3], dhe thotë duke na treguar fjalët e Musait a.s.: “Musai tha: “Unë i jam mbështetur Zotit tim dhe Zotit tuaj, që të më mbrojë prej çdo kryeneçi, që nuk i beson Ditës së Llogarisë!”” [Gafir 27]. Musai tha gjithashtu: “Unë i jam mbështetur Zotit tim dhe Zotit tuaj, që ju të mos më vrisni me gurë.” [Duhan 20].

   Po kështu, të shumta janë edhe rastet e kërkimit të mbrojtjes istiadhes me përemra vetorë tregues të emrit Rabb (Zot, Krijues, Kujdestar, Pronar i gjithçkaje). Thotë i lartësuari: “Dhe thuaj: “O Zot i im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej cytjeve të shejtanëve. Dhe mbështetem tek Ti, o Zoti im, që ata të mos më afrohen.”” [Muminun 97, 98], dhe thotë: “Ai tha: “O Zoti im! Unë kërkoj mbrojtjen Tënde që kurrë të mos kërkoj prej Teje atë për të cilën nuk kam njohuri. Në qoftë se Ti nuk më fal mua dhe nuk më mëshiron, unë do të jem, vërtet ndër të humburit!”” [Hud 47], dhe thotë gjithashtu: “Kur ajo e lindi (foshnjën), tha: “O Zoti im! Unë e linda femër.” Por, Allahu e dinte shumë mirë se çfarë kishte lindur ajo. Sigurisht që mashkulli nuk është si femra. “Unë i vura emrin Merjem. Atë dhe pasardhësit e saj po t’i lë Ty në mbrojtje prej shejtanit të mallkuar”.” [Al Imran 36].

    Kërkimi i mbrojtjes me Emrin Er-rahman, është përmendur veçse një herë në Kuran. Thotë i lartësuari duke na treguar lutjen e Merjemes së dëlirë: “Ajo tha: “Unë i kërkoj mbrojtje të Gjithëmëshirshmit prej teje, nëse e ke frikë Atë.” [Merjem 18]. ^[27]

***

4. Ai, prej sherrit e ligësisë së të cilit, i kërkojmë Allahut të na ruajë, pra shejtani i mallkuar. Në fakt, shejtani i mallkuar është burrimi kryesor i sherrit dhe ligësive, prej të cilave i kërkojmë Allahut që të na ruajë, por prej tij rrjedhin e vijnë edhe shumë të këqia të tjera. [28]

Xhindet dhe Iblisi

     El xhinnu janë krijesa të Zotit të cilat nuk mund të shihen nga njerëzit në formën origjinale që Zoti i krijoi. Imam Shafiu ka thënë: “Kushdo që pretendon se i sheh  xhindet (në formën e tyre reale) nuk i pranohet dëshmia (pra konsiderohet gënjeshtar).” Xhindet mund ti shohim vetëm nëse ata marin forma të ndryshme, të ngjashme me krijesat e kësaj dynjaje, si në formë qeni, gjarpri etj. Por që të pretendosh se mund të shihen xhindet në formën e tyre reale që Zoti i krijoi, kjo është diçka e pamundur dhe jo e realizueshme.

     Iblisi është prej xhindeve, sikurse thotë i lartësuari: “Kur u thamë melekëve: “Bëni sexhde për Ademin!”, ata ranë në sexhde, përveç Iblisit. Ai qe një nga xhindet dhe nuk e respektoi Urdhrin e Zotit të vet.”. “Vallë, a në vend Tim, do ta konsideroni si mik atë dhe pasardhesit e tij, ndërsa ata janë armiqtë tuaj?! Sa këmbim i shëmtuar dhe i padrejtë është ky!” [Kehf 50]. [29]

Iblisi, përse u quajt me këtë emërtim?

   Kjo fjalë vjen nga el iblâsu pra el ijâsu që do të thotë: “i pashpresë”. Ai u quajt kështu, sepse Zoti ia preu atij shpresën për shpëtim. Iblisi është një i vetëm dhe Zoti askujt nuk ia ka mbyllur portën e shpresës dhe pendimit veçse Iblisit prej xhinëve. Çdokush tjetër prej shejtanëve njerëz dhe xhinn, nëse largohen nga rrugët e të keqes dhe nënshtrohen në rrugën e drejtë të Zotit, të sqaruar nëpërmjet shpalljes, mund të pendohen dhe Zoti t’ua pranojë pendimin. Por ai që është zhytur në gjynahet e veta dhe është përfshirë e mbuluar tërësisht prej tyre, zakonisht e ka shumë të vështirë që të kthehet nga ajo rrugë. Këta i përsërisin vazhdimisht gjynahet e tyre. Këta janë shumë pranë kufrit. Shumë njerëz duke qenë nën ndikimin e epsheve dhe të shejtanit të mallkuar zhyten aq shumë në poshtërsi dhe largohen aq shumë nga Zoti sa që bëhet shumë e vështirë që ata të kthehen. Prandaj robi duhet të mos vonohet në pendimin e tij, por të nxitojë sa më shpejt të kthehet që të mos bëhet prej atyre që zhyten dhe mposhten tërësisht nga pesha e gjynaheve të tyre. E lus Allahun e lartësuar të mos na privojë nga mundësia dhe kënaqësia për t’iu lutur dhe për t’i rënë në sexhde Atij! [30]

     Shejtan do të thotë: i largët nga mëshira e Zotit. Çudi! Dhe shumë çudi e madhe me disa njerëz të cilët vazhdimisht thonë: “eudhu bil-lâhi minesh-shejtanir-raxhim” Kërkoj mbrojtje tek Allahu prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar!” dhe vazhdimisht shoqërohen dhe qëndrojnë në prani të shejtanit dhe të ushtrisë së tij. Sheh disa muslimanë që shoqëria e tyre dhe njerëzit më të cilët rrinë dhe shoqërohen më së shumti janë pabesimtarë, apo njerëz gjynahqarë që dëshirojnë vetëm plotësimin e epsheve të tyre të shfrenuara, njerëz që kurrë nuk e përmendin Zotin dhe as që duan t’ia dinë për adhurimin e Tij dhe për llogarinë në jetën tjetër. Ti kërkon mbrojtje që Zoti të të ruajë nga shejtani i mallkuar dhe megjithatë ti jeton mes tyre dhe nuk ruhesh dhe as distancohesh prej tyre?! Kjo është vërtet një kontradiktë shumë e çuditshme. Kur ne kërkojmë mbrojtje, duhet ta dimë çdo të thotë kjo dhe jo të flasim diçka të pakuptimtë. Shejtani është raxhim dmth i mallkuar i dëbuar nga mëshira e Zotit dhe i tillë do të jetë çdo kush që i shkon pas dhe ndjek flamurin e tij. Ka thënë Selman el farisiju: “Shejtani ka një flamur që e vendos nëpër tregje. Le të mos jeni ju të parët që hyni në treg dhe të fundit që dilni prej tij.” Pra ai i fton njerëzit që të ndjekin pas këtë dynja dhe stolitë e saj mashtruese. [31]

   Iblisi të lufton me strategji dhe me kujdes shumë të madh. [32] Në sunenin e El nesaijut transmetohet nga Ebi Hurejra se Profeti a.s. ka thënë: “Me të vërtet Iblisi i është ulur birit të Ademit në të gjitha rrugët që ai merr. I ulet në rrugën e Islamit dhe i thotë: “A do ta braktisësh rrugën dhe fenë e të parëve të tu dhe të pranosh Islamin? Nëse robi e rrefuzon dhe nuk i bindet shejtanit, por pranon Islamin, atëherë i mallkuari vazhdon dhe, duke e penguar nga hixhreti në rrugën e Zotit i thotë: “A do ti braktisësh vatanin dhe pasurinë tënde dhe të bësh hixhret? Robi nuk e dëgjon dhe niset në hixhret drejt Zotit të tij. Pastaj i ulet robit në rrugën e xhihadit dhe i thotë: “A do të luftosh të vritesh dhe pastaj të shpërndahen pasuritë dhe gruaja jote të martohet me të tjerë? Por robi nuk i bindet dhe lufton e përpiqet në rrugën e Zotit. Thotë Profeti a.s.: “Kush e bën këtë, Zoti ia ka bërë detyrë vetes së Tij që ta fusë në Xhennet.” [Nesaiju]

    Pra Iblisi qëndron ulur për të na penguar nga rruga e drejtë. Ne i lutemi Zotit të paktën 17 herë në ditë që të na udhëzojë në rrugën e drejtë, ndërsa Iblisi i mallkuar ulet pikërisht në këtë rrugë që të na pengojë dhe devijojë prej saj, ose të na dobësojë e ngadalësojë në të.

     Prej strategjisë së Iblisit në armiqësinë e tij ndaj njerëzve është ndarja e tyre në dy gupe dhe me sejcilin prej tyre përdor rrugë dhe strategji të caktuar. Kjo është e përmendur në Kuranin e madhërishëm.

1. Thotë Allahu i madhëruar: (Iblisi) Tha: (iblisi) Tha: “O Zoti im! Për shkak se më çove në humbje, unë do t’ua zbukuroj ligësinë atyre sa të jenë në tokë dhe do t’i largoj të gjithë nga rruga e drejtë. (iblisi) Tha: “O Zoti im! Për shkak se më çove në humbje, unë do t’ua zbukuroj ligësinë atyre sa të jenë në tokë dhe do t’i largoj të gjithë nga rruga e drejtë.”  [Hixhr 39, 40]. Këtyre, shejtani ua zbukuron të këqiat dhe i josh në to, thjesht ua zbukuron epshet dhe i mashtron nëpërmjet tyre. Menjëherë sa shikojnë ndonjë haram bien në të. Këtyre mjafton që shejtani t’ua zbukurojë epshet dhe ata bien viktimë e tyre. Vetëm të sinqertët nuk bien në kurthin e tij.
   1. Por tek disa të tjerë, kjo nuk është e mjaftueshme. Kërkohet më shumë mund dhe punë për devijimin dhe mashtrimin e tyre. Vesveset janë të pranishme dhe shqetësojnë e godasin çdo njeri. Profeti a.s. ka thënë: “Nuk ka për të ardhur kiameti derisa shejtani ti vijë ndonjërit prej jush dhe ti thotë: “Kush e krijoi këtë?”, – Robi thotë: “Allahu”. – shejtani thotë: “Kush e krijoi atë?” – Robi thotë: “Allahu”. – Pastaj shejtani i thotë: “Kush e krijoi Allahun?” – Thotë Profeti a.s.: “Nëse dikush gjen këtë vesves në veten e tij, le të kërkojë ndihmë dhe strehim tek Allahu duke thënë eudhu bil-lâhi minesh-shejtanir-raxhim!”, le të fryjë e pështyjë nga e majta e tij dhe le të lexojë suren Iħlas (kul huellahu ehad).”.

    Vesveset pra, janë të pranishme tek çdo kush dhe në çdo kohë. Njëherë sahabet shkuan tek profeti a.s. dhe i thanë: “O i dërguari i Allahut ne gjejmë në veten tonë mendime, që do të ishte më mirë për ne të rëzoheshim nga qielli në tokë, vetëm që të mos na vinin ndër mend. Në një transmetim thuhet: “… do të dëshironim që të bëheshim shkrumb dhe qymyr i zi dhe i përvëluar vetëm e vetëm që të mos na vinin të tilla mendime.”. Atëherë Profeti a.s. u tha: “Vërtet i gjeni këto mendime t’ju vërtiten në shpirt?” –  Thanë: “Po.” – Profeti ﷺ tha: “Ky është imani i qartë.”. Në një transmetim tha: “I gjithë lavdërimi dhe mirënjohja i takon Allahut që çështjen e tij e kufizoi që të jetë thjesht vesves.” Pra nëse gjen vesvese në veten tënde dhe i largon duke kërkuar mbrojtje tek Zoti, falendero Zotin e lartësuar.

       Këtu lind një pyetje: “Si mund të konsiderohen këto vesvese si shenjë dhe tregues i imanit të qartë?” U pyet për këtë Aliu r.a. dhe tha: “E keni parë hajdutin? Ai gjithmonë synon dhe kërkon veçse shtëpitë e fisme dhe të pasura.” Pra nëse çështja ka qëndruar thjesht tek vesveset ti je në mirësi. Por duhet të kërkosh gjithmonë mbrojtje dhe strehim tek Allahu i madhëruar dhe të mos u shkosh pas atyre vesveseve. Që në momentin që ato trazojnë shpirtin, dije se shejtani është në shoqërinë tënde dhe i pranishëm, prandaj kërko ndihmën e Zotit tënd të plotpushtetshëm dhe të gjithëdijshëm. Mos u bëj si ata me iman të dobët, të cilët sorollaten e enden larg adhurimeve dhe përkushtimit ndaj Zotit. [33]

    Ndërsa në lidhje me të përkushtuarit në adhurimin e Zotit, me ta është e pamjaftueshme vesvesi dhe zbukurimi i epsheve, si veproi me grupin e parë dhe të dytë. Me këta ai përdor një tjetër strategji. Këtë e sqaron i madhëruari në suren El ea’raf. Kur thotë: Ai (Iblisi) tha: “Për shkak se më humbe mua, unë do t’u zë pusi atyre në rrugën Tënde të drejtë! Pastaj, do t’u dal atyre nga para e nga prapa, nga e djathta dhe nga e majta. Pastaj, shumicën e tyre nuk do t’i gjesh më mirënjohës.” [Earaf 16, 17].

     Me këta duhet përpjekje e vazhdueshme dhe e fortë. Në ajet thuhetle ek’uden-ne lehum do t’u ulem e do t’u zë pusi atyre. Pra ai u zë pusi atyre dhe përpiqet vazhdimisht për ti goditur. Kjo është një betejë e vazhdueshme dhe e ashpër. Në fillim ai nuk të bën të mendosh që të lesh fenë dhe as të zhytesh në harame. Fillimisht të bën të zhytesh në gjëra të lejueshme duke u zgjeruar shumë në hallall. Pra e mbush kohën me këto, pastaj fillon të lërë veprat e pëlqyeshme dhe të kryejë të papëlqye-shmet, pastaj bie në haram pastaj fillon të bëjë bidate dhe gradualisht bie në kufër dhe largohet tërësisht nga rruga e Zotit. Prandaj i lartësuari në Kuran na porosit që të mos ndjekim hapat e shejtanit. “O ju që keni besuar hyni në islam tërësisht dhe mos ndiqni hapat e shejtanit” [Bekare].

   Ai i mallkuar me strategjinë e tij të tërheq hap pas hapi. E keqja sjell të keqen dhe gjynahun pasardhës. Prandaj Alkametu ibnu Kajs, një nga zuhhadët dhe tabiinët më të njohur në Basra, thoshte gjithmonë: “Uallahi! Unë punoj punë të mira sepse shpresoj në punën e mirë më të madhe që vjen pas saj dhe, largohem nga punët e këqia sepse kam frikë nga gjynahu pasardhës që është më i madh se paraardhësi.” ^[34]

    Ndër mënyrat e tij, është se ai të preokupon me një punë të mirë që është më pak e dobishme se ajo që je duke punuar, thjesht për të të dëmtuar me çdo mënyrë.

    Ja një rregull i dobishëm i sjellë nga ibnul Kajimi për të mësuar si të veprosh në të tilla raste. Ai thotë: “Nëse je duke punuar një punë të mirë dhe të vjen i mallkuari e të josh e të nxit për ta lënë atë punë dhe për të bërë një punë tjetër të mirë, ti mos e dëgjo dhe mos iu bind. Fillimisht mbaroje punën e nisur dhe pastaj kalo tek puna tjetër. Ai përsëri do të vijë dhe të të nxitë për diçka tjetër, por ti vepro në të njëjtën mënyrë. Nëse vepron gjithmonë në këtë mënyrë, nuk ka për të të ngacmuar kurrë në të tilla drejtime.”. Kështu pra në këtë mënyrë ne e luftojmë shejtanin me mënyrën e saktë dhe jo thjesht me arsyen tonë. Shejtani nuk mund të luftohet veçse me mënyrën dhe rrugët që Zoti na ka mësuar. [35]

   Tregohet se një mendjelehtë qëndronte në shkretëtirë dhe hante kripë e pinte ujë. Kur e pyetën se përse vepronte në këtë mënyrë ai u përgjigj se kur hante kripë nuk bënte bismilah dhe kështu shejtani do të hante së bashku me të. Ndërsa kur pinte ujë bënte bismil-lâh dhe kështu shejtani nuk do të pinte ujë së bashku me të. Në këtë mënyrë ky i rjedhur mendonte se i jepte mundim shejtanit. Po kështu është gjendja e atyre që nuk i bashkojnë këmbët në namaz dhe thonë se ne mbyllim këmbët në namaz në mënyrë që shejtani të mos hyjë mes këmbëve. Kështu pra, shejtani i mallkuar nuk mund të luftohet veçse me mënyrat dhe rrugët e përcaktuara nga sheriati i Zotit dhe jo me llogjikën dhe arsyen tonë. [36]

Mënyra e ruajtjes prej shejtanëve njerëz dhe xhin

    Në Kuran Allahu i madhëruar na mëson se si të ruhemi nga armiqësia dhe kurthet e shejtanëve njerëz dhe shejtanëve xhin. Kjo sqarohet në tre vende të ndryshme në Kuran. [37]

1. Allahu i lartësuar thotë: “Tregohu falës, urdhëro për mirësi dhe rri larg të paditurve!E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai Dëgjon dhe Di gjithçka. Ata që janë të devotshëm, kur i ngacmon Shejtani, përmendin Allahun dhe atëherë arrijnë të shohin qartë.Ndërsa vëllezërit e tyre (keqbërësit), shejtanët i zhytin më thellë për në humbje dhe nuk u ndahen.”[Ea’raf 199 – 200].

   Sa i përket armiqësisë së njeriut ajo mund të largohet dhe të ruhesh duke ua kthyer me mirësi. Duhet bashkëpunuar me ta me mirësi dhe duke toleruar dhe mos kërkuar tërësisht të drejtën. Ji bamirës dhe mos kërko tërësisht të drejtën, sidomos në kohë fitneje dhe sherri.

   Kryej detyrimet e tua ndaj njerëzve tërësisht dhe plotësisht, ndërsa hakun tënd, kërkoja tërësisht dhe plotësisht vetëm Allahut, e jo njerëzve. Pra edhe nëse ata të cënojnë diçka nga haku yt mos syno të marësh dhe ta kërkosht atë tërësisht prej tyre. Kështu ka udhëzuar profeti që të sillemi në kohë fitneje mes muslimanëve: Ai ka thënë: “Ji robi i Allahut i vrarë dhe mos ji robi i Allahut vrasës.” Pra është më mirë të të vrasin se sa të vrasësh. Tolero dhe fal! Kështu pra urdhëron Zoti kur thotë: “Tregohu falës, urdhëro për mirësi dhe rri larg të paditurve!”

     Kështu është armiqësia e njeriut, e lodhshme dhe torturuese. Ajo kërkon butësi, durim të madh dhe vetpërmbajtje të vazhdueshme. Urdhëro gjithmonë për çdo të mirë për të cilën urdhëron sheriati dhe bëhu i durueshëm ndaj ashpërsisë dhe vrazhdësisë së krijesave. Ndërsa me injorantët, thjesht kthehu shpinën dhe distancohu prej tyre.

    Kurse përsa i përket armiqësisë së shejtanëve xhinde, Allahu i lartësuar thotë: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai Dëgjon dhe Di gjithçka.”. Pra kjo është e thjeshtë. Kërko mbrojtje tek i madhëruari të të ruajë prej tyre. Ky ishte ajeti i parë.

• Allahu  i lartësuar thotë: Ktheje të keqen me atë që është më e mira! Ne e dimë më së miri atë që shpifin ata.  Dhe thuaj: “O Zot i im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej cytjeve të shejtanëve.” Dhe mbështetem tek Ti, o Zoti im, që ata të mos më afrohen.” [Mu’minun 96 – 98]

     Së  pari na mëson si ta largojmë të keqen e njeriut. Pra të mos e kthejmë të keqen me të keqe por, me më të mirën e mundëshme. Ne jemi sprovë për njëri-tjetrin dhe ajo që kërkohet është durimi, sikurse thotë Allahu i madhëruar: “… Ne ju bëmë të jeni sprovë për njëri-tjetrin: A do të jeni të durueshëm? Allahu është Ai që sheh çdo gjë.” [Furkan 50].   Kështu pra kur unë jam i bindur që Allahu i ka krijuar njerëzit për të qenë sprovë për njeri-tjetrin, kjo më bën që të jem i vazhdueshëm në durim dhe ta nënshtroj veten time për të qenë i durueshëm. Ta nënshtroj veten time që të keqen ta kthej me mirësi. Kështu mund të largohet sherri dhe mund të shpëtosh prej armiqësisë së njeriut.

     Ndërsa rreth armiqësisë së shejtanëve xhinde, Allahu i lartësuar tha: “O Zot i im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej cytjeve të shejtanëve.” Dhe mbështetem tek Ti, o Zoti im, që ata të mos më afrohen.”

• Allahu i lartësuar thotë: E mira nuk mund të jetë e barabartë me të keqen. Largoje atë (të keqen) me çfarë është më e mirë, sepse atëherë, edhe ai, me të cilin ke njëfarë armiqësie, do të të bëhet mik i afërt. Mirëpo këtë nuk mund ta arrijë askush, përveç atyre që janë durimtarë; dhe askush, përveç atyre që kanë fat të madh. E, nëse ndonjëherë ty të bëhet ndonjë ngacmim prej Shejtanit, kërko mbrojtje prej Allahut, sepse Ai është Gjithëdëgjuesi e i Gjithëdituri. [Fussilet 34 – 36]

Shpjegimi i ajetit

•  “E mira nuk mund të jetë e barabartë me të keqen. Largoje atë (të keqen) me çfarë është më e mirë, sepse atëherë, edhe ai, me të cilin ke njëfarë armiqësie, do të të bëhet mik i afërt.” – Sa i bukur është ligji i Zotit! I buti toleranti i mëshirshmi, ka për t’u lartësuar dhe mbizotëruar. Kështu duhet të jenë udhëheqësit që të kujtohen për mirë dhe të rrespektohen. Ata duhet të jenë falës e tolerantë. Këto janë cilësitë dhe virtytet më të larta mes krijesave, të jetë njeriu si pema me fruta, kur njerëzit e gjuajnë me gurë, ajo i gjuan me fruta. Ndërsa kur foli për mënyrën e mbrojtjes prej shejtanëve xhin tha:
• ” E, nëse ndonjëherë ty të bëhet ndonjë ngacmim prej Shejtanit, kërko mbrojtje prej Allahut, sepse Ai është Gjithëdëgjuesi e i Gjithëdituri.” –  Prej sherrit të shejtanit xhin nuk mund të shpëtosh dhe të ruhesh veçse duke kërkuar mbrojtje dhe strehim tek Allahu i madhërishëm.

    Medito pak dy suret e mbrojtjes, felek dhe nas. Në suren felek Allahu i madhërishëm na ka urdhëruar që për tu ruajtur dhe shpëtuar nga katër sherre dhe rreziqe, të kërkojmë mbrojtje tek Zoti i agimit. Ai thotë: “Thuaj: “I mbështetem Zotit të agimit, prej dëmit të çdo krijese, që Ai e krijoi, dhe prej errësirës së natës, kur ngryset plotësisht, dhe prej dëmit të atyre që lidhin dhe fryjnë nyje, dhe prej dëmit të smirëkeqit, kur sipas smirës vepron!” [Felek 1 – 5]. Pastaj shiko dhe medito me kujdes në suren El nas! I madhëruari dhe i Urti na ka urdhëruar që të kërkojmë mbrojtje tek Zoti i njerëzve, sunduesi i njerëzve, i adhuruari i njerëzve, që të na ruajë vetëm nga një gjë e vetme, vesveset e shejtanit. Pra ky lloj sherri kërkon përkushtim në kërkimin e ndihmës dhe strehimit vetëm tek Allahu i lartësuar.

Shejtani synon të marë pjesë në gjërat e njeriut

    [38] Shejtani i mallkuar kërkon të përzihet me ty në jetën e kësaj dynjaje, në pasurinë dhe pasardhësit e tu, sikurse thotë i madhëruari: “Mashtroje me zërin tënd kë të mundesh prej tyre dhe mblidhe gjithë kalorësinë e këmbësorinë tënde kundër tyre! Merr pjesën tënde në pasurinë dhe në fëmijët e tyre dhe mbushi me premtimet e tua (boshe)! Por shejtani nuk u premton gjë tjetër, përveç mashtrimit.”. [Isra 64]. Si mer pjesë shejtani në pasuri? Ai mer pjesë në pasuri duke e nxitur që ta fitojë dhe ta shpenzojë atë në haram. Kush e fiton dhe e harxhon pasurinë në haram, shejtani është pjesmarës në të. Në ditët e sotme përkushtimi dhe rendja pas pasurisë ka marë një përmasë të frikshme dhe të paparë më parë. Profeti e ka parashikuar se në kohën e fundit kjo do të jetë shumë e dukshme dhe e spikatur, kur ka thënë: “Nuk ka për të ndodhur kiameti derisa të vijë një ditë kur dikush prej jush të mos shqetësohet, a e fitoi pasurinë me hallall apo me haram.”[Buhariu]. Nëse robi ushqehet dhe jeton me haram atij nuk i përgjigjet Zoti kur ai lutet. Profeti a.s ka thënë: “… ushqimi i tij është haram, pija e tij është haram … e si ti përgjigjet Allahu atij?”  

     Dikush prej selefëve, sikurse është përmendur kjo në “Shuab el iman” të Bejhakij-ut, ka thënë: “Ai që ushqehet me haram, deshi apo s’deshi, nuk ka për t’iu bindur Allahut. Ndërsa ai që ushqehet me hallall, deshi apo s’deshi, ka për t’iu bindur Allahut.”. Ibnu Sirin thoshte gjithmonë: “Askush nuk ka për të kuptuar qëllimin e Allahut me të, derisa të kujdeset mirë për atë që fut në barkun e tij.”. [39]

     Ka qenë një dijetar i quajtur El xhuejnij, në mexhlisin e të cilit mernin pjesë 100.000 nxënës. Gjatë mësimit të tij ndonjëherë e kapte një shpërqëndrim dhe e humbte mendjen për një moment. Kur njëri prej miqve të tij e pyeti për këtë gjë ai tha: “Një ditë babai im më pa duke pirë gji prej një skllaveje. Dhe skllavet nuk kujdeseshin për ushqimin që hanin, hallall apo haram. Atëherë kur më pa duke pirë gji prej saj, i zemëruar, më mori dhe më futi gishtat në grykë dhe unë volla. Por besoj se diçka prej atij ushqimi mbeti në trupin tim.” E pra kjo më ndodh për shkak të atij ushqimi haram.” E lus Allahun të na mëshirojë dhe të na shpëtojë.  Mendo gjendjen e njerëzve në ditët e sotme.

      Si mer pjesë shejtani në fëmijë? Thotë Ikrimetu: “Nëse njeriu, kryen mardhënie me gruan e tij dhe nuk thotë: “Bismil-lâh! All-llâhum-me xhenibnash-shejtâne ue xhenibish-shejtâne mâ razeķtenâ!”, “Me emrin e Allahut! O i adhuruari ynë, largoje shejtanin prej nesh dhe largoje shejtanin nga ajo me të cilën na ke furnizuar!”, shejtani e mbështjell organin e tij për organin e mashkullit dhe mer pjesë në mardhënie me gruan e tij. Nëse lind fëmijë prej asaj mardhënie, shejtani merr pjesë në të.

     Profeti a.s. ka thënë: “Nëse njeriu kur kryen mardhënie me gruan e tij dhe thotë: “Bismil-lâh! All-llâhum-me xhenibnash-shejtâne ue xhenibish-shejtâne mâ razeķtenâ!” “Me emrin e Allahut! O i adhuruari ynë, largoje shejtanin prej nesh dhe largoje shejtanin nga ajo me të cilën na ke furnizuar!”, nëse nga kjo mardhënie përcaktohet të lindë fëmijë, shejtani nuk e dëmton atë.” ^[40]

    Profeti a.s. e shpjegon fjalën e Allahut: “… Merr pjesën tënde në pasurinë dhe në fëmijët e tyre dhe mbushi me premtimet e tua (boshe)! …” Në sunenin e Ebu Daudit në hadith të saktë Profeti a.s. thotë: “Nëse një njeri hyn në shtëpinë e tij dhe thotë : “Bismil-lâh”, shejtani thotë: “U privuam nga vendstrehimi.”. Kur shtrohet ushqimi dhe robi thotë “Bismil-lâh”, shejtani thotë: “U privuam nga ushqimi”. “Nëse një njeri hyn në shtëpinë e tij dhe nuk thotë : “Bismil-lâh”, shejtani thotë: “gjetëm vendstrehim.”. Kur shtrohet ushqimi dhe nuk përmendet emri i Zotit në të, shejtani thotë: “gjetëm ushqim”.” [Ebu Daudi] Kështu pra shejtani, nëse ti nuk e përkujton Zotin, përzihet me ty në ushqimin tënd, në shtëpinë tënde, etj.

    Profeti a.s. ka thënë: “Nëse njeriu del nga shtëpia e tij dhe thotë: Bismil-lâh teuek-keltu alell-llâh ue lâ ĥaule ue lâ ķu-uete il-lâ bil-lâh. Me emrin e Allahut! Iu mbështeta Allahut dhe nuk ka ndryshim të gjendjes dhe as forcë veçse me ndihmën e Allahut.”, shejtani thotë: “U mjaftove, u mbrojte dhe u udhëzove.”

    Në sunenin e ebi Daudit transmetohet se Profeti a.s. ka thënë: “Nëse dikush nga ju kur hyn në xhami thotë: “eûdhu bil-lâhil ađhim ue bi uexhihil kerim ue bi sultânihil ķadim minesh-shejtânir-raxhim” / “I kërkoj mbrojtje Allahut të madhërishëm, me Fytyrën e Tij të nderuar dhe me sundimin e Tij të hershëm që të më ruajë nga shejtani i mallkuar!”, shejtani thotë: “U ruajte gjatë gjithë ditës tënde.” Kështu pra ke premtim nga Zoti të transmetuar nga profeti a.s. që nëse përmend Zotin në këtë mënyrë, gjatë gjithë ditës shejtani ka për të qenë larg teje dhe do të jesh i ruajtur prej tij. [mbr] [41]

      [42] Njeriu e ka të domosdoshme të kërkoje mbrojtje dhe ndihmë tek Allahu i  lartësuar prej të keqes së çdo gjëje që Ai e caktoi. Të këqiat që e kërcënojnë njeriun, janë si në këtë jetë, ashtu edhe në jetën tjetër. Prej të keqiave të kësaj dynjaje, prej  të cilave duhet të ruhesh dhe të kërkosh strehim tek Allahu i lartësuar, janë shejtanët njerëz dhe xhind. Për t’u  ruajtur  prej tyre, Allahu i lartësuar na ka udhëzuar që të kërkojmë ndihmë tek Ai me mënyrën që Ai  ka dashur. Allahu i lartësuar na kujton dhe na tërheq vërejtjen, që të mos bëhemi pre e kurtheve të tyre. Thotë i lartësuari: ” O bijtë e Ademit! Kurrsesi të mos ju mashtrojë Shejtani, sikurse bëri me prindërit tuaj që i nxori nga Xheneti, duke i zhveshur për t’u nxjerrë në shesh lakuriqësinë. Ai dhe skota e tij ju sheh juve, ndërsa ju nuk mund t’i shihni ata. Ne i kemi bërë shejtanët miq (vetëm) të atyre që nuk besojnë.”. [Ea’raf 27].

     Thotë gjithashtu: “Kur u thamë melekëve: “Bëni sexhde për Ademin!”, ata ranë në sexhde, përveç Iblisit. Ai qe një nga xhindet dhe nuk e respektoi Urdhrin e Zotit të vet.”. “Vallë, a në vend Tim, do ta konsideroni si mik atë dhe pasardhesit e tij, ndërsa ata janë armiqtë tuaj?! Sa këmbim i shëmtuar dhe i padrejtë është ky!” [Kehf 50].

     Dhe thotë: ” O njerëz! Nuk ka dyshim se premtimi i Allahut është i vërtetë. Prandaj mos lejoni që t’ju mashtrojë jeta e kësaj bote dhe mos lejoni që Kryemashtruesi (shejtani) t’ju largojë nga Allahu. Shejtani është armiku juaj. Prandaj edhe ju konsiderojeni si armik! Ai i fton ithtarët e vet, për t’i bërë banorë të zjarrit.” [Fatir 5, 6]. Urrejtja e tyre ndaj njeriut është aq e madhe, sa babai i tyre është  betuar që do t’a humbasë  të gjithë njerëzimin:  Thotë i lartësuari: ” Ai (Iblisi) tha: “Betohem në Fuqinë Tënde se kam për t’i humbur që të gjithë prej rrugës së drejtë, Përveç atyre robve të Tu, që janë të sinqertë.”.  [Sad 82-83]

  [43] Po të meditojmë me kujdes në ajetet e Kuranit dhe në hadithet e Profetit, mund të mësojmë shumë se cilat janë ato ligësi prej të cilave jemi udhëzuar që ti kërkojmë Zotit të na ruajë. Cilët janë armiqtë e njeriut, të cilët duhet luftuar shumë që të shpëtosh prej sherrit të tyre? Kjo është një pyetje, njohuria për përgjigjen e së cilës i mundëson njeriut shpëtimin e ruajtjen, nëse llogjikon drejt e bën durim.

***

5. Qëllimi e synimi që kërkojmë të përmbushim me kërkimin e istiadhes. Ajo që muslimani synon me istiadhen është sigurimi ruajtjes e mbrojtjes se fesë dhe dynjasë, nga kurthet e intrigat e shejtanit të mallkuar. [44]

Të  këqiat  nga të cilat ruhemi dhe kërkojmë mbrojtje.

     Imam Ibnul Kajim thotë: “E keqja që e godet robin është dy llojesh:

1. Njëri lloj, janë gjynahet e vepruara prej tij, për të cilat meriton ndëshkim prej Allahut të lartësuar. Kjo e keqe që i kanoset  njeriut është  fryt i veprës së tij  dhe me vullnetin e tij të lirë. Këto janë të këqiat e gjynaheve  dhe të gjurmëve e pasojave që ato sjellin. Kjo është e keqja më e madhe,  më e frikshme, më e vazhdueshme që i kanoset njeriut. Ajo është bashkudhëtare me të  dhe gjithmonë  është një  kërcënim i hapur për të.
2. Lloji i dytë  i të këqijave që i kanoset njeriut, janë të këqijat  që atij i vijnë  nga të tjerët  (jo nga vetja). “Të tjerët” janë ose të përgjegjshëm ligjërisht tek Zoti ose jo të përgjegjshëm. Të përgjegjshmit janë ose njerëz ose xhinde. Të papërgjegjshmit janë akrepat, gjarprinjtë, etj prej kafshëve të rezikshme dhe vdekjeprurëse. [45]

     Pa dyshim, Surja felek dhe surja Nas, janë ruajtës nga të gjitha këto të këqia  që i kanosen  njeriut. Teksti i  këtyre dy sureve  në mënyrën më të bukur dhe përmbledhëse, në forcën e tij aq shprehëse të qëllimit që synohet, konsiderohet si mënyra më e shkëlqyer e kërkimit të  ndihmës dhe ruajtjes nga të këqiat.  Sepse  nuk ka lënë asnjë llojë të keqeje që i kanoset robit  pa e përmendur  dhe pa udhëzuar si të kërkohet ndihmë  për t’u ruajtur prej saj. Dhe këtë e ka bërë me formën më të përkryer, me shprehjet më të zgjedhura  dhe me ato emra e cilësitë e Allahut të lartësuar që konsiderohen si më të përshtatshmet për këtë çështje. Në këto  sure përmenden grupe gjithpërfshirëse  të këqiash.

1. Ai ka urdhëruar të kërkojmë  mbrojtje prej të keqes  të çdo krijese që  ka të këqia përgjithësisht.
2. Prej të  keqes  së errësirës  kur vjen  dhe mbulon gjithçka.
3. Prej të keqes së atyre që lidhin dhe fryjnë  nyje duke bërë magji.
4. Prej të keqes  së cmirëziut, zileqarit  që punon e  ndikon  me cmirën dhe zilinë e tij.
5. Prej të keqes  së vesveseve të shejtanëve njerëz dhe xhinde.

Çfarë përfaqëson “Sherri” e keqja?

     [46] Më pas, Imam Ibnul Kajimi,  vazhdon dhe thotë:  … le të flasim pak rreth ”Sherrit”, pra të keqes dhe esencës së saj. E keqja  simbolizon dy gjëra :

1. Dhimbje e vuajtje.

2. Çdo gjë që i shkakton këto gjëra.

   Kuptimi i të keqes vërtitet  mes këtyre dy kuptimeve dhe nuk ka kuptim të tretë. Të  këqiat janë, apo përfaqësojnë, dhimbjet dhe, shkaqet që i shkaktojnë ato. Me këtë përkufizim dhe konceptim për të këqiat, mund të themi se poshtërsitë,  mosbindja ndaj Zotit dhe profetit, kufri (mohimi i Zotit dhe librit të Tij), shirku (idhujtaria në adhurim) dhe të gjitha llojet e padrejtësive, konsiderohen, pa dyshim “të këqia”, nga të cilat duhet të kërkosh mbrojtje e të ruhesh. Edhe pse në ndonjë aspekt dhe rast të caktuar në këto të këqia mund të ketë  ndonjë dobi për njerëzit, apo kënaqësi të kufizuar, ato gjithsesi mbeten dhe konsiderohen prerazi “të këqia”. Janë “të këqia” sepse ato shkaktojnë  dhimbje , vuajtje e dëshpërim për këdo që i vepron ato, në mënyrë të pashmangëshme, pikërisht ashtu sikurse  çdo shkak sjell domosdoshmërisht pasojën. Ato shkaktojnë dhe sjellin në mënyrë të pashmangshme dhimbje dhe dëshpërim, ashtu sikurse helmi, në mënyrë të pashmangshme sjell vdekjen, apo  zjarri djegjen, apo uji mbytjen, apo varja në litar vdekjen etj, etj  shkaqe të vdekjes. Ky rregull është  i pa ndryshueshëm  veçse në rastet  kur egziston ndonjë pengesë apo shkak tjetër  më i fortë që  e pengon  pasojën e shkakut të parë. Kështu p.sh pasojat që duhet të sjellin gjynahet  dhe poshtërsitë, nuk godasin  nëse forca e besimit  dhe punët e shumta  të  mira të robit janë më të forta si shkak dhe e largojnë ndëshkimin. Kështu pra, shkaku më i fortë, e largon pasojën që sjell shkaku  tjetër që është më i dobët. Në të njëjtën mënyrë  funksionojnë të gjitha  shkaqet  dhe pasojat  edhe në aspekte të tjera si shëndeti dhe sëmundja, dobësia dhe fuqia, etj.

    Qëllimi i këtyre  fjalëve  është që të tregojmë se këto të këqia, të cilat sjellin një farë kënaqësie dhe lezeti të përkohshëm, edhe pse përmbajnë në vetvete ndonjë farë  “dobie” të themi, ato mbeten “të këqia” prej të cilave duhet të  “luftosh”  që të ruhesh dhe të  shpëtosh. Ato i përngjajnë atij ushqimi  të shijshëm dhe të këndshëm por i cili është i helmuar dhe sjell vdekjen. I tillë është edhe ndikimi  i poshtërsive e gjynaheve tek njeriu.  Pra është e domosdoshme që ato të lenë gjurmët e tyre  të dhimbshme edhe sikur me vonesë.  Edhe nëse  sheriati  nuk do të na kishte  njoftuar  për një fakt të tillë, vetë realiteti  i jetuar dhe i provuar e vërteton  atë.

     Subhanallah!  A ka ndonjë mirësi  të  larguar dhe të humbur, shkak për largimin e së cilës  të mos jetë bërë mosbinja  ndaj Zotit?! Çdo mirësi  që humbet dhe largohet, ndodh për shkak  të gjynaheve  dhe pasojave të  hidhura që ato sjellin. Sepse Allahu i lartësuar  nëse e begaton  dikë me ndonjë mirësi, ia ruan  atë dhe i shton nga mëshira dhe  bamirësia e Tij. Ai kurrë nuk do t’ia largonte atij  atë mirësi, derisa të jetë vetë  robi që të nxitojë, të përpiqet  që me poshtërsitë  dhe mosbindjen e tij, t’a ndryshojë dhe t’a largojë atë begati  dhe mirësi  të dhuruar  prej Zotit të tij. Thotë i lartësuari: “Për çdo njeri ka mbikëqyrës para dhe prapa tij, të cilët, me urdhrin e Allahut, e ruajnë atë. Allahu nuk e ndryshon gjendjen e një populli (nuk ua largon të mirat), derisa ata të ndryshojnë në veten e tyre. Por, kur Allahu vendos ta ndëshkojë një popull, atë (ndëshkim) nuk ka kush ta sprapsë dhe ata nuk do të gjejnë mbrojtës tjetër veç Tij.” [ Rad 11]. Çdo kush që mediton me vemendje  rreth historisë  së atyre popujve  të cilëve Zoti ua hoqi  ato begati dhe mirësi me të cilat  i  kishte dalluar, e vëren qartë  një  të vërtetë të tillë  të pa mohueshme.

      Në të gjitha rastet shkaku i atyre pasojave të hidhura dhe të dhimbshme kanë qenë kundështimi i urdhrave të Tij dhe mosbindja  ndaj profetëve dhe shpalljeve të derguara prej Tij. Madje, çdo kush që sheh  ndryshimet në  gjendjen e njerëzve të kohës së vet  do të kuptonte  se çdo mirësi e hequr  prej duarsh  është pasojë e hidhur dhe e dhimbshme e sjellë prej  mosbindjes  dhe poshtërsive. Sikurse thuhet në një vjershë: “Nëse  je  mes një mirësie ruaje atë / Sepse poshtërsitë i zhdukin mirësitë.”

  Mirësitë e dhuruara prej Allahut të lartësuar, kurrë nuk janë  ruajtur dhe kultivuar, sikurse i ruan dhe  i kultivon  bindja  ndaj Allahut.  Ato asgjë nuk i shumon dhe shton  sikurse i shton  mirënjohja  dhe falenderimi i Allahut  të lartësuar dhe bujar. Ndërsa  poshtërsitë  dhe  mosbindja  ndaj Allahut  është ajo që shkatërron mirësitë. Ato i djegin dhe i zhdukin  mirësitë  ashtu sikurse  zjari e  djeg drurin e thatë.

   Çdo kush që shëtit me mendimin e tij dhe  vështron me kujdes  gjendjen e botës nuk ka nevojë  që dikush tjetër t’a njoftojë rreth saj. Qëllimi i kësaj fjale  është që të sqarojë  se këto “shkaqe”  pa diskutim janë të “këqia”.

    Po kështu edhe pasojat  që ato sjellin janë “të këqia”. Sepse ato shkaktojnë  dhimbje e dëshpërim shumë të fortë në shpirt , dhe në trup.  Këto shkaqe dhe pasoja i shkaktojnë njeriut një “koleksion”  dhimbjesh trupore, shpirtërore dhe psikologjike që pa dyshim  shoqërohen  nga trishtime dhe ankthe  të forta dhe  dëshpëruese.

  [47] Çdo i logjikshëm që do ta trajtonte këtë situatë  ashtu si duhej, do të jepte maksimumin  për t’u larguar nga ato shkaqe  dhe pasoja aq të dhimbshme. Por “pakujdesia” i ka mbuluar  llogjikën  dhe  ndjenjat  e tyre  dhe Allahu i lartësuar do ta çojë  deri në fund përcaktimin e Tij  të drejtë.  Nëse njeriu do të zgjohej nga kjo pakujdesi  e tepruar nga kjo shpërfillje kaq e thellë, sigurisht do të coptohej zemra dhe  dëshpërohej  kur të shohë se çfarë mirësish të shumta  dhe të mrekullueshme i shpëtuan  prej dore, qoftë  nga mirësitë e dynjasë, qoftë nga mirësitë e ahiretit, për shkak të atyre “shkaqeve” dhe “pasojave”  të këqia që sjellin trishtim.  Por njeriu këtë pamje të vërtetë  do t’a shikojë shumë qartë  kur të  bëhet  gati për të dalë nga kjo jetë  dhe për të hyrë në jetën e përjetshme. Atëherë  do të shohë  qartë dallimin  mes gjërave: “Jo, mosni ashtu! Kur të dridhet toka njëpasnjëshëm! Dhe kur të vijë Zoti yt (për të gjykuar me drejtësi) dhe melekët të qëndrojnë radhë-radhë! Atë ditë do të sillet Xhehenemi (para krijesave). Atë ditë, njeriu do të ndërgjegjësohet, por si do t’i vlejë ky ndërgjegjësim atij? Ai do të thotë: “Ah, i mjeri unë! Sikur të isha parapërgatitur për jetën time!” Atë Ditë, askush nuk mund të dënojë si Ai e askush nuk mund të lidhë me pranga si Ai. O ti shpirt i bindur plotësisht! Kthehu te Zoti yt, i kënaqur e i pranuar! Hyr në mesin e adhuruesve të Mi (të devotshëm)!  Dhe hyr në Xhenetin Tim! [Fexhr 21- 30]. 

    Dhe thotë i madhëruari: “Edhe sikur e tërë ajo që është në tokë dhe një herë aq sa ajo, të ishte pronë e atyre që nuk besuan, ata do ta jepnin si kompensim për t’i shpëtuar dënimit të tmerrshëm në ditën e kijametit. Atyre do t’u vijë prej Allahut diçka (një dënim), që as nuk kanë mundur ta mendojnë.” Ata u përballën me të këqiat që me duart e tyre i fituan dhe për ta, u bë i meritueshëm dënimi (i Allahut) për shkak të asaj me të cilën talleshin (besimit).” [Zumer 47, 48]

    Dhe thotë i madhëruari: ” Dhe askush të mos thotë: “O i mjeri unë që e shpërfilla adhurimin dhe bindjen ndaj Allahut dhe isha prej atyre që talleshin (me besimin dhe besimtarët)!” Ose të thotë: “Ah, sikur të më kishte udhëzuar Allahu (në rrugë të drejtë) e të kisha qenë prej të devotshmëve!” Apo, kur ta shohë dënimin të thotë: “Sikur të isha kthyer edhe një herë (në dynja) e të isha bërë prej vepërmirëve!” Jo, ty të patën ardhur argumentet e Mia, e ti i përgënjeshtrove ato, u tregove kryeneç dhe ishe prej atyre që mohuan (besimin e vërtetë).” [Zumer 56 – 59].

Synimi i istiâdhes është  ruajtja

nga dhimbjet dhe shkaktarët e tyre.

     [48] Duke qenë se sher-ri nënkupton, sikurse e përmendëm dhe konfirmuam më sipër, dhimbjet dhe  shkaktarët e tyre, të gjitha lutjet e Profetit  a.s  konsistonin në ruajtjen  prej tyre. Pra çdo lutje me të cilën është lutur profeti ﷺ për të kërkuar mbrojtje apo ka urdhëruar që ne të  lutemi, ka synuar dy gjëra:

1. Ruajtjen  nga dhimbja dhe dëshpërimi
2. Ruajtja nga ato gjëra që e shkaktojnë këtë dhimbje  e dëshpërim.

       Le  të  sjellim disa shembuj: “Profeti ﷺ në fund të çdo namazi kërkonte mbrojtje nga katër gjëra dhe urdhëronte që ne t’i kërkojmë Allahut të na ruajë nga ato:

1. Ndëshkimi i varrit.
   1. Ndëshkimi i zjarrit.   
   2. Sprova e  jetës dhe vdekjes .
   3. Sprova e Dexhalit.

       Dy të parat janë nga më të mëdhatë ndëshkime  të dhimbshme. Ndërsa  dy të dytat janë  dy “shkaqe” shumë  të forta që mund të të çojnë në dhimje. Pa dyshim,  fitnet, sprovat janë shkak i dhimbjeve dhe  ndëshkimit (nëse nuk del faqebardhë në to). Fitneja  e  jetës  dhe vdekjes si dhe fitneja e Dexhalit  janë nga më të mëdhatë  sprova të njeriut.  Profeti ﷺ e ka pëmendur sprovën dy herë. Një herë në mënyrë të përgjithshme dhe një herë në mënyrë të specifikuar duke kërkuar që të ruhet  prej sprovës së Dexhalit  që në vetvete është sprove  e kësaj jete. 

      Nga hadithi kuptojmë  që fitnet janë  dy llojesh. Ose fitne (sprova) të kësaj jete  ose fitne të jetës tjetër. Fitnet e dynjasë  jo gjithmonë shkaktojnë ndëshkimin  dhe dhimbjen menjëherë. Pra ndëshkimi dhimbja dhe dëshpërimi që ato shkaktojnë  mund të vonohet deri në një afat të caktuar. Ndërsa fitneja (sprova) pas vdekjes gjithmonë e sjell ndëshkimin, dhimbjen dhe dëshpërimin në moment, pa u vonuar aspak.  Të gjitha sa thamë tregojnë se profeti ﷺ  është lutur dhe ka kërkuar mbrojtje prej dy gjërave: Prej dhimbjeve, dhe shkaktarëve të saj. 

   Kjo lloj duaje konsiderohet si një nga më të rëndësishmet lutje të namazit. Madje  disa dijetarë të hershëm dhe të mëvonshëm e kanë bërë të detyrueshme ripërsëritjen  e namazit  për atë që në teshehudin e fundit të namazit, nuk kërkon mbrojtje prej këtyre katër gjërave. Ka edhe ndonjë prej tyre si  Ibn Hazmi, i cili  e ka bërë të detyrueshme  këtë lutje në çdo  teshehud  dhe ai që nuk e bën, nuk e ka namazin të saktë. Namazi i tij është i pa saktë, i pa vlefshëm që duhet kryer sërisht.

      Po sjell tekstin e Muslimit që thotë: Transmetohet  nga Ibnu Abasi  se profeti i Allahut na mësonte  këtë lutje sikurse  na mësonte  suret e Kuranit. Thoshte : “Thoni :  All-llâhum-me in-nî eûdhu bike min adhâbi Xhehen-nem, Ue  eûdhu bike min adhâbil ķabr, Ue  eûdhu bike min fitnetil mesîĥid-dexh-xhâl, Ue eûdhu bike min  fitnetil  maĥjâ uel memât!”  “O i adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti  prej vuajtjes në xhehenem, kërkoj mbrojtje tek Ti prej vuajtjes në varr, kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së Dexhalit, kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së jetës dhe vdekjes. [Buhariu dhe Muslimi]. Muslim Ibnul  Haxhaxh thotë:  Mua më ka mbëritur  një fjalë që Tausi i ka thënë  të birit: – A u lute me këtë lutje në namazin tënd? –  Ai u përgjigj e tha : Jo. – Tausi i tha : Përsërite namazin!” Tausi e ka transmetuar këtë mendim  nga 3 ose  4 prej dijetarëve selefë.

     Profeti ﷺ  kërkonte  mbrojtje nga tetë gjëra. Ai lutej e thoshte: All-llahum-me in-nî eûdhu  bike  Minel  hem-mi uel ĥuzni Uel axhzi uel keseli  Uel xhubni uel buħli Ue dal’id-dejni ue  ĝalebetir-rixhâli.  O i adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej hem-mi^-t dhe ĥuzni^-t prej axhzi^-t dhe keseli^-t Uel xhubni^-t dhe buħli^-t. [Buhariu Muslimi]

    Në  këtë hadith  profeti a.s ka kërkuar mbrojtje  nga tetë gjëra  çdo dy prej tyre janë shoqëruese  dhe qëndrojnë përballë  njëra-tjetrës.

1. El  hem-mu dhe el ĥuznu qëndrojnë përballë njëra tjetrës. Që të dyja janë  nga vuajtjet  shpirtërore  dhe shqetësimet  e zemrës.  Ndryshimi mes të dyjave  qëndron  në faktin  se , El  hem-mu / ankthi, frika,  shkaktohet  nga diçka  që  pritet të ndodhë në të ardhmen.  Ndërsa   el ĥuznu / trishtimi  shkaktohet  nga ndonjë e keqe që ka ndodhur në të shkuarën  ose nga humbja  e ndonjë  mirësie  në kohët e shkuara.  Që të dyja  shkaktojnë  dhimbje, shqetësim dhe e torturojnë shpirtin.
2. El  axhzu  / pafuqia, dhe el keselu / dembelizmi, plogështia.  Të dyja qëndrojnë përballë njëra-tjetrës. Të dyja  janë nga shkaqet  më të forta që shkaktojnë  dhimbje e dëshpërim. Sepse që të dyja presupozojnë  largim të mirash prej duarve të njeriut. El axhzu / pafuqia, pa mundësia, nënkupton  apo presupozon  mungesën e forcës, pushtetit, mundësisë  (për të arritur të mirat apo për t’u ruajtur prej të këqijave). Ndërsa el keselu / dembelizmi, plogështia, nënkupton  apo presupozon  mungesën e dëshirës (për të arritur  të mirat  apo për tu shpëtuar të  këqijave).  Kështu pra shpirti  vuan dhe dëshpërohet për çdo të mirë   që i ikën prej duarsh dhe për çdo të keqe së cilës nuk iu shmang, ndërkohë që ishte plotësisht  brenda mundësive të ndodhte e kundërta.
3. El xhubnu / mungesa e guximit, frika dhe el buħlu /  kopracia, të dyja janë përballë njëra-tjetrës. Sepse  të dyja e pengojnë njeriun  që të përfitojë  prej pasurisë dhe trupit të tij.  Dhe për këtë arsye që të dyja janë shkaktarë  dhimbjeje dhe  shqetësimi.  Sepse El xhebânu /  frikacakut i ikin prej duarsh shumë mirësi e kënaqësi  të cilat nuk mund të arrihen  veçse me guxim  dhe investim  të të  gjitha energjive dhe forcave. Të njëjtën gjë shkakton  edhe  el buħlu / kopracia.  Këto dy cilësi janë nga shkaqet  më të mëdha që sjellin  dhimje dhe shqetësime.
4.  dal’ud-dejni / pesha e borxhit,dhe ĝalebetir-rixhâli / mposhtësja e burrave.  Qëndrojnë pranë njëra-tjetrës dhe që të dyja  i sjellin  shpirtit  dhimbje dhe ngushtime të papara. Dal’ud-dejni / pesha e borxhit është një shqetësim me të drejtë që ngushton  dhe i sjell dhimbje shpirtit. Ndërsa ķahrur-rixhâl / mposhtësja e burrave, është një padrejtësi nga  të tjerët që e ngushton  shpirtin e njeriut. Pesha e borxhit  është një vuajtje e mundim  i shkaktuar  nga puna  e vetë njeriut me dorën e tij. Ndërsa ĝalebetur-rixhâli është një  ngushtim e vuajtje që e ngushton robin e shkaktuar nga të tjerët, pa vullnetin apo dëshirën e tij. Të njëjtën gjë tregon  edhe lutja e profetit ﷺ kur ai kërkon të ruhet  nga çështje të tjera, sikurse transmeton Muslimi  8/269 në ruajtjen prej heram^-it plakjes, apo rastit kur profeti a.s ka këruar mbrojtje prej  methemi^-t / gjynahet, dhe  magrami^-t / zhytja në borxhe. Ai lutej: “All-llahum-me inî eûdhu bike minel me’themi uel maĝrami O i adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej gjynaheve, dhe zhytja në borxhe!” [Buhariu Muslimi] Të dyja këto shkaktojnë një shqetësim dhe dhimbje  të shpejtë dhe pa vonuar.

   Po kështu  profeti a.s  është lutur  me fjalët. Allahumme in-ni eûdhu  bi  riđâke min seħaŧik ue bi muâfâtike min uķûbetik / O Allah, unë kërkoj mbrojtje në kënaqësinë Tënde për të më ruajtur prej zemërimit Tënd!   Kërkoj mbrojtje në faljen Tënde për të më ruajtur prej ndëshkimit Tënd! [Katër Sunene-t (SahihTirmidhi).] Pra ka kërkuar që Allahu i lartësuar të ruajë nga seħaŧik / zemërimi Yt, që është  shkaktuese e dhimbjes dhe vuajtjes. Dhe ka kërkuar ndihmë nga uķûbetik / ndëshkimi yt, pra nga vetë dhimbja dhe vuajtja. Kjo tregon se profeti ﷺ  gjithmonë  ka kërkuar  prej Allahut të lartësuar që ta ruajë nga  vuajtjet, dhimbjet, shqetësimet, si dhe nga  çdo gjë që i shkakton ato.

****

     [49]  E keqja  prej së cilës  njeriu  kërkon  të ruhet, ose është egzistuese dhe kërkohet largimi  i saj, ose është  inegzistente dhe kërkohet që të mos egzistojë, të mos  godasë. Po kështu edhe e mira që njeriu e kërkon dhe e do, është dy llojesh: Ose egziston dhe njeriu lutet që ajo  të mos largohet, të jetë e vazhdueshme dhe të  mos pakësohet, ose  ajo nuk egziston  dhe njeriu lutet që Allahu  i lartësuar  t’ia japë.

       Kështu pra kërkesat e njerëzve janë 4 gjëra. Të gjitha lutjet e udhëtarëve për tek Allahu i lartësuar  vërtiten  rreth  këtyre 4 themeleve të rëndësishme.

    Këto të katërta janë përmbledhur  shumë bukur  në lutjen e besimtarëve të  cilën Zoti  e ka përmendur  në suren Al Imran. Thotë i lartësuari:

• “Zoti ynë, ne dëgjuam një thirrës që ftonte për Besim (e që thoshte): “Besoni në Zotin!” e ne besuam. Zoti ynë, na i fal gjynahet tona, na i mbulo të metat, …” – Kjo është një kërkesë një lutje për të larguar një “të keqe”  që egziston  dhe prej  së cilës  duhet kërkuar  mbrojtje. Sepse pa dyshim gjynahet  dhe  poshtërsitë  janë “të këqia” sikurse  u sqarua  më sipër, dhe duhet  të kërkojmë  që Zoti të na mbrojë  prej  dhimbjes dhe dëshpërimit që ato sjellin. Pastaj Allahu i lartësuar  vijon të thotë:
• “… ndërsa pas vdekjes na bashko me të mirët!” – Kjo është një lutje e drejtuar Allahut të lartësuar  për  të t’i ruajtur  të mirat  egzistuese. Pra që Allahu i lartësuar  të ta ruajë të pa prekur  imanin, derisa të vijë  momenti i takimit me të, pra deri në vdekje. Këto ishin dy  themelet e para. 1. lutje për të larguar  të këqiat egzistuese dhe 2. për të ti ruajtur të mirat egzistuese. Pastaj Allahu i lartësuar thotë:
• “Zoti ynë! Na e dhuro atë që na e ke premtuar nëpërmjet të Dërguarve të Tu …” – Kjo është lutje që Allahu i  lartësuar të  të dhurojë të mira  që ende nuk egzistojnë dhe që  Zoti i ka premtuar  si do t’ua dhurojë besimtarëve të bindur.  Pastaj thotë:
• “… dhe mos na turpëro Ditën e Kijame-tit! Vërtet Ti nuk e shkel premtimin.” – Kjo është lutje që Allahu i  lartësuar  të mos na godasë me të keqen që ende nuk egziston, por  së cilës  duhet t’i druhen të pa bindurit.

 Kështu pra këto ajete kanë fshehur në vetvete të gjitha  lutjet e krijesave. Ajeti i  ka   shprehur ato  me më të  bukurën  renditje dhe rregull.  Në fillim përmend  dy llojet  e lutjeve  që egzeku-tohen në dynja. Pra përmendi kërkimin  e faljes dhe  vazhdimë-sinë e Islamit  deri në vdekje. Pastaj  vijoi të përmendë dy llojet e tjera të lutjes që priten të përmbushen  në të ardhmen në ahiret. Pra besimtarët u lutën  që Allahu t’u japë  atë që  u premtoi nëpërmjet  profetëve  dhe të luten që t’i ruajë  nga poshtërimi në ditën e gjykimit.

    Të njëjtën gjë mund të përmendim  edhe për fjalët e përdorura  nga profeti ﷺ  në atë që quhet (ħuŧbetul ĥâxhe)  lutja hapëse e çështjeve të rëndësishme. Ai ka thënë: “Ue neûdhu bil-lâhi min  shurûri enfusinâ ue min sej-ji’âti ea’mâlinâ / Kërkojmë mbrojtje tek Allahu  të na ruajë prej  të keqes  së shpirtrave tanë dhe prej  të keqes së punëve tona.”

    Pra ka kërkuar që Allahu i lartësuar  ta ruajë nga të këqiat e shpirtit  njerëzor të  cilat  janë të fshehura  brenda  tij  dhe mund të të godasin.  Me fjalë të tjera, është lutur  që Zoti  ta ruajë  nga të këqiat   që ende  nuk janë shfaqur por qëndrojnë të fshehura në shpirt.  Pastaj është  lutur që Allahu ta ruajë edhe nga të këqiat e punëve të njeriut. Pra min sej-ji’âti  ea’mâlinâ / prej  të keqes së punëve tona.Për këtë fjalë janë sjellë dy  shpjegime:

1. Profeti ka kërkuar mbrojtje dhe është lutur që Zoti t’a ruajë nga dënimi dhe dëshpërimi  që sjellin  punët e këqia që robi  ka punuar.  Në këtë mënyrë  hadithi  me të dyja  lutjet  e përdorura  në të, ka cekur  të dyja llojet e lutjeve pra: 1. Lutjen për t’u ruajtur  nga të këqiat që ende  nuk egzistojnë  dhe që fshihen  në shpirt (min  shurûri enfusinâ /  nga e keqja e shpirtrave tanë). Dhe 2. Lutjen për t’u ruajtur nga  e “keqja”  që sjellin punët e këqija që  robi vepron  dhe që tashmë  janë vepruar  dhe mund të behen  shkak  që të sjellin  dënim dhe vuajtje (min sej-ji’âti ea’mâlinâ / prej të këqijave të punëve tona). Pra profeti është lutur  që  të ruhet  prej llojit të parë dhe të largojë dëmin e llojit të dytë.
   1. Mendimi i dytë rreth kësaj lutjeje pra (min sej-ji’âti ea’mâlinâ / Dhe prej  të keqes  së punëve tona), është se profeti ﷺ ka kërkuar  që Allahu i lartësuar  ta ruajë nga ajo që  quhet sej-ji’âti  ea’mâlinâ / të këqijave të punëve tona. Sipas këtij  mendimi, fjala: min sej-ji’âti ea’mâlinâ të këqijave të punëve tona, pasqyron ndëshkimin, dhimbjen  dhe trishtimin që ato sjellin për vepruesit e tyre. Sipas këtij mendimi në këtë hadith profeti a.s, është lutur që Allahu i lartësuar  ta ruajë nga shkaqet që sjellin  të këqiat  dhe nga pasojat e të këqijave,  pra ndëshkimi e vuajtja që ato mbartin në vete.

    Të dyja mendimet janë të pranueshme dhe kanë një këndvështrim të pranueshëm rreth shpjegimit të hadithit. Ajo që është e rëndësishme, është që të kuptohet fakti se shpirti dhe ato të këqia që vijnë prej tij  janë shumë të frikshme dhe të rezikshme, prej të cilave duhet të ruhesh shumë. Po kështu janë edhe gjurmët që punët e këqia lënë pas. Nëse robi shpëton prej sherrit të këtyre dy armiqve të rrezikshëm, ka fituar  një siguri shumë të madhe  dhe ka shpëtuar nga një e keqe  shumë e rrezikshme … . [Ibnul Kajim në “Bedaiul Feuaid” 2 / 173]

***

   [50]  E  keqja, sikurse e përmendëm më sipër,  mund t’i vijë robit ose nga brenda tij,  pra nga vetja dhe gjynahet e saj, ose nga jashtë tij. Pastaj, kjo e keqe  mund t’a godasë dhe  ta dëmtojë robin në veten e vet,  por mund të godasë edhe të tjerët. Këto katër momente  profeti a.s i ka përfshirë  në duanë e tij të  njohur kur thotë: “All-llâhum-me fâŧiras-semâuâti uel erđi  âlimel  ĝajbi uesh-shehâdeti Rab-be kul-li shejin-ue melîkehu Esh’hedu  el-lâ  ilâhe il-lâ ente Eûdhu bike min  sher-ri   nefsî Ue sher-rish-shejŧâni ue shirkihî Ue en  eķterafe alâ  nefsî  sûen Eu exhur-rahû  ilâ muslim!”,  / “O i adhuruari im! Ti je krijuesi i qiejve dhe i tokës  I gjithëdituri për të fshehtat dhe të haptat. Ti je Zoti i gjithçkaje dhe pronari i saj. dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me meritë veç teje. Kërkoj mbrojtje tek Ti prej të keqes (sherrit) të vetes time, prej të keqes (sherrit) të shejtanit dhe kurtheve të tij, që të mos dëmtoj veten time (me padrejtësi) Apo të dëmtoj ndonjë musliman. [Tirmidhiu dhe Ebu Daudi (Sahih Tirmidhi).]

        Në këtë lutje profeti ﷺ  ka përmendur dy burime të së keqes, sherrin e nefsit (shpirtit),  e  sherrin e shejtanit dhe pastaj përmendi që e  keqja godet ose atë ose  të tjerët, dhe u lut që ai të mos bëhet shkak  që kjo të ndodhë. Kështu  pra  hadithi ka përmendur  burimet e  sherrit dhe ata që ai godet, me mënyrën më të bukur dhe të përmbledhur. [“Bedâiul feuaid” Ibnul Kajim]

Istiadhja dhe leximi i Kur’anit

   [51] Përsa i përket mënyrës së leximit të Istiadhes, Imam Kurtubiu thotë: “Të gjithë imamët e leximit të Kuranit, e lexojnë me zë istiadhen, në fillim të leximit të sures Fatiha, përveç Hamzes, i cili e lexon atë me zë të ulët.

    Imam ibn Kethiri thotë: “Allahu i Lartësuar thotë: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai dëgjon dhe di gjithçka.” [El ea’raf 200]. “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtjen e Allahut kundër (sherrit të) shejtanit të mallkuar. Vërtet, ai (shejtani) nuk ka asnjë fuqi kundër atyre që besojnë dhe që vetëm Zotit të tyre i janë mbështetur. Ai mund të kontrollojë vetëm ata që e përkrahin atë dhe ata që, për shkak të tij, bëhen idhujtarë.” [Nahl 98 – 100]. 

   [52] Disa lexues të specializuar të Kur’anit e të tjerë janë të mendimit se istiadhja bëhet pasi lexuesi ka përfunduar leximin e Kur’anit apo të një pjese të tij, duke u mbështetur në kuptimin e drejtpërdrejtë të kontekstit të ajetit kur’anor në të cilin thuhet: “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtjen e Allahut …”, pra, pasi të kesh lexuar Kur’an. Sipas këtij mendimi, kjo bëhet edhe për të larguar vetëkënaqësinë dhe vetëpëlqimin pas përfundimit të leximit të Kur’anit. Megjithatë, Ebu Bekër Ibnul Arabij thotë se ky është një mendim shumë i çuditshëm. Sipas një mendimi tjetër, istiadhja bëhet edhe në fillim, edhe në përfundim të leximit të Kur’anit.

    Sidoqoftë, mendimi më i përhapur dhe i njohur nga shumica e dijetarëve është se istiadhja bëhet para leximit, për të larguar vesveset e shejtanit. Kuptimi i ajetit sipas këtyre është “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtjen e Allahut …”, domethënë “Kur të përgatitesh të lexosh Kur’anin …”. Kjo ngjan me fjalët e Allahut në suren Maide 3: “O ju që keni besuar! Kur të përgatiteni për të falur namaz, lani fytyrën dhe duart (e krahët) deri te bërrylat …”. Pra, kur të vendosni e të përgatiteni për të falur namaz.

   Argument për këtë janë edhe hadithet e sjella nga Profeti i Allahut. Imam Ahmed Ibn Hambeli, – Allahu e mëshiroftë, – sjell hadithin nga Ebu Seid el Hudriu: “Kur Profeti a.s ngrihej natën për namaz, bënte tekbirin pastaj thoshte: Sub’ĥânekell-llâhum-me ue bi ĥamdike, ue tebâreke-smuke, ue teâlâ xhed-duke, ue lâ ilâhe ĝajruke. (I lavdëruar dhe larg çdo të mete je, o i Adhuruari im në lavdinë Tënde. I lartësuar, i madhëruar dhe begatisjellës është emri Yt! E lartësuar është madhëria Jote! Nuk ka të adhuruar tjetër të meritueshëm veç Teje!” Pastaj vijonte të thoshte: “Lâ ilâhe il-l’Allâhu” tri herë, pastaj thoshte: “Eûdhu bil-lâhis-semî-il alîm, minesh-shejŧânir-raxhîm, min hemzihi, ue nefħihi, ue nefthihi.” (Kërkoj mbrojtje tek Allahu, Gjithëdëgjues dhe i Gjithëditur, (të më ruajë) prej shejtanit të mallkuar, prej hemzihi, nefħihi dhe nefthihi).

   Të katër autorët e Suneneve e kanë sjellë hadithin nga transmetimi i Xhafer Ebu Sulejmanit, që e sjell nga Ali Ibn Ali el Rifai el Jeshkurij. Imam Tirmidhiu ka thënë për këtë hadith, se ai është hadithi më i njohur dhe i përhapur për këtë çështje.

   Imam Ebu Hanife (Allahu e mëshiroftë!) dhe nxënësi i tij, Muhamedi kanë qenë të mendimit se istiadhja thuhet për shkak të leximit të Kur’anit gjatë namazit. Ndërsa Ebu Jusufi ishte i mendimit se istiadhja thuhet për shkak të vetë faljes së namazit.

Istiadhja gjatë namazit

 [53] Shumica  e  dijetarëve janë të mendimit se leximi i  Istiadhes, para leximit  të  Kuranit jashtë namazit, është i pëlqyeshëm (Mustehab). Ndërsa përsa i përket leximit të saj, para  leximit  të Kur’anit në namaz, ata janë të  mendimeve të ndryshme.

1. Medhhebi i Imam Malikut Allahu e mëshiroftë, është  i mendimit se është mekruh (i papëlqyeshëm) leximi i Istiadhes dhe i Bismilâhit para leximit të  Kuranit në namaz. Ata bëjnë përjashtim vetëm për namazet e teravisë gjatë Ramazanit. Përsa i përket argumentimit të  tyre rreth  kësaj çështjeje, ndoshta mund  të përmendim diçka kur  të flasim për “Bismilahin” në dashtë Allahu i lartësuar.
2. Ndërsa në medhhebin e Imam Ebu Hanifes, Allahu e mëshiroftë, janë të mendimit  se leximi i Istiadhes bëhet vetëm në rekatin e parë të çdo namazi, para leximit të Kuranit.
3. Ndërsa medhhebi i Imam Shafiut dhe Imam Ahmedit Allahu i meshiroftë, e konsiderojnë të pëlqyeshme Istiadhen në fillim të çdo rekati, para leximit të Kuranit.

      Dijetarët janë unanimë në mendimin se Istiadhja nuk është prej Kuranit (pra nuk është ajet Kurani)

  [54] Imam Sheukani thotë: “Hadithet për istiadhe-n tregojnë se ajo është përdorur vetëm në rekatin e parë të namazit. Por disa dijetarë si Hasan el Basriu, Atau dhe Ibrahim en-Nehaiu janë të mendimit se istiadhja është e pëlqyeshme që të lexohet në çdo rekat para leximit të Kur’anit. Ata argumentojnë me ajetin kuranor: “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtje tek Allahu (të të ruajë) prej shejtanit të mallkuar”. Ata thonë se ky ajet është gjithëpërfshirës i rasteve të leximit të Kur’anit, qofshin brenda apo jashtë namazit, qofshin në rekatin e parë apo në rekatet e tjera. Dhe, me të vërtetë, nuk ka dyshim se ajeti është gjithëpërfshirës i këtyre rasteve dhe nuk bën dallime mes tyre. Megjithatë, duke e parë këtë ajet të harmonizuar me hadithet që na ndalojnë nga fjalosja në namaz, veç fjalëve që Zoti i ka ligjëruar që të thuhen gjatë tij, do të vinim në përfundimin se çështja qëndron ndryshe. Kështu, nuk lejohet të thuash në namaz asgjë tjetër, veç atyre fjalëve të ligjëruara nga Allahu dhe Profeti, qoftë edhe kur bëhet fjalë për istiadhe-n. Në një rast të tillë, sigurisht më e sakta dhe e sigurta do të ishte që ne të kufizoheshim në përdorimin e istiadhes vetëm në mënyrën e sjellë në hadith. Pra, më e sigurt është që istiadhja të lexohet vetëm në rekatin e parë, para leximit të Kur’anit.” Këtu mbaron fjala e imam Sheukanit. 

     Ndërsa shejh Uthejmini ka thënë: “Kjo është një çështje për të cilën dijetarët kanë dhënë mendime të ndryshme dhe për të cilën ka hapësirë dhe lehtësim. Për këtë arsye, themi që, nëse lexon istiadhe-n në çdo rekat, është diçka e mirë dhe nëse e lexon vetëm në rekatin e parë, kjo është e mjaftueshme.” Nëse jemi të mendimit se istiadhja thuhet për shkak të leximit të Kur’anit gjatë namazit, atëherë ajo duhet lexuar në çdo rekat namazi, para leximit të Kur’anit. Por nëse jemi të mendimit se istiadhja thuhet për shkak të vetë faljes së namazit, atëherë e lexojmë vetëm njëherë në fillim të namazit, para leximit të Kur’anit. [55]

    [56] Imam ibn kethiri thotë: “Nga fjalët e këndshme të thëna rreth istiadhes është edhe mendimi se istiadhja është pastrim për gojën, nga kotësitë e gjynahet që ke nxjerrë prej saj. Ajo është si një parfumosje e gojës, përpara fillimit të leximit të Fjalës së Allahut. Ajo tregon kërkimin e mbrojtjes, strehimit e mbështetjes tek Allahu, duke dëshmuar kështu për pushtetin e Tij absolut nga njëra anë, dhe duke shprehur nga ana tjetër dobësinë e pamundësinë e robit për t’u përballur me këtë armik të përbetuar të brendshëm, të cilin askush nuk ka forcën dhe pushtetin për ta ndaluar dhe larguar, veç Allahut, që e krijoi. Ky armik nuk pranon mirësjellje dhe përshtatje dhe as nuk ndikohet po t’i bësh mirësi, ndryshe nga armiku i llojit njerëzor. Duke qenë se shejtani na sheh dhe ne nuk e shohim, atëherë ne i kërkojmë ndihmë Atij që e sheh shejtanin për të na mbrojtur prej tij, kur edhe shejtani nuk e sheh dot Atë.

Nëpërmjet këtij Sheriati të pastër, Allahu i Madhëruar na ka porositur për përdorimin e istiadhe-s në shumë raste, ndër të cilat mund të përmendim:

1. Kur lexojmë Kur’anin. Allahu i Madhëruar thotë: “Kur të lexosh Kur’anin, kërko mbrojtjen e Allahut prej (sherrit të) shejtanit të mallkuar” [Nahl 98]..
2. Kur lexohet ndonjë ajet ku përmendet zjarri dhe kërcënimi për ndëshkim, qoftë lexuesi, qoftë dëgjuesi thonë: “Neûdhu bil-lâhi min seħatihi ue adhâbih! – I kërkojmë mbrojtje Allahut që të na ruajë nga zemërimi dhe ndëshkimi i Tij!”
3. Gjatë daljes nga shtëpia thuhet: “Allâhumme in-nî eûdhu bike en eđil-le eu uđal-le, eu ezil-le eu uzel-le, eu eđhlime eu uđhleme, eu exhhele eu juxhhelu alejje! – O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) që të mos devijohem nga rruga e drejtë apo të devijoj të tjerët, të rrëshqas në gabim ose të bëj të tjerët të rrëshqasin në gabim, të bëj padrejtësi ose të më bëjnë padrejtësi, të tregohem injorant (kundrejt hakut të të tjerëve) ose të tjerët të tregohen injorantë ndaj meje!”
4. Gjatë hyrjes në xhami thuhet: “Eûdhu bil-lâhil ađhîm ue bi uexhhihil kerîm ue bi sulŧânihil ķadîm minesh-shejŧânir-raxhîm. Bismilah ueŝ-ŝalâtu ues-selâmu alâ rasûlil-lâh. Allahumme ftaĥ lî ebuâbe raĥmetik! – Kërkoj mbrojtje në Allahun Madhështor me fytyrën e Tij të bekuar dhe me pushtetin e tij të hershëm, që të më ruajë (prej sherrit të) shejtanit të mallkuar! Me emrin e Allahut, bekimet dhe paqja qofshin mbi Profetin e Allahut! O i Adhuruari im, m’i hap dyert e mëshirës Tënde!”
5. Gjatë daljes nga xhamia thuhet: “Bismilah ueŝ-ŝalâtu ues-selâmu alâ rasûlil-lâh. Allahumme in-nî es’eluke min fađlik! Allahumme ea’ŝimnî minesh-shejŧânir-raxhîm!” ^[1] – Me emrin e Allahut, bekimet dhe paqja qofshin mbi Profetin e Allahut! O i Adhuruari im, unë të lutem ty të më dhurosh nga mirësitë e tua! O i Adhuruari im, më ruaj nga sherri i shejtanit të mallkuar!” Në një hadith tjetër thuhet: “Allahumme in-nî eûdhu bike min iblîse ue xhunûdih!” – O i Adhuruari im, unë kërkoj strehim te Ti që të më ruash nga sherri i Iblisit dhe ushtrive të tij!
6. Kur njeriu ka vesvese nga shejtani i mallkuar, duhet të kërkojë mbrojtje tek Allahu i Madhëruar. Allahu i Lartësuar thotë: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai dëgjon dhe di gjithçka. Ata që janë të devotshëm, kur i ngacmon Shejtani, përmendin Allahun dhe atëherë arrijnë të shohin qartë.” [El ea’raf 200, 201.]
7. Kur ke vesvese gjatë namazit. Muslimi sjell hadithin e Uthman Ibn Ebu As el Thekafiut, se ai një ditë shkoi tek Profeti a.s dhe i tha: “O i Dërguari i Zotit! Shejtani shpesh më ndërhyn në faljen dhe leximin tim të Kur’anit dhe më ngatërron…”. Profeti a.s i tha: “Ai është një shejtan, që e thërrasin Hinzeb. Nëse e ndien ndikimin e tij, kërko tek Allahu mbrojtje prej tij dhe fry nga e majta jote tri herë.” Ashtu veprova dhe Allahu i Lartësuar e largoi prej meje këtë shqetësim.(Shih tek Muslimi në kapitullin “Selâm”, hadithi 2203, tema: “ Kërkimi i mbrojtjes nga sherri i shejtanit, që bën vesvese në namaz.)
8. Gjatë teshehudit thuhet: “Allâhumme in-nî eûdhu bike min adhâbi Xhehen-nem, ue eûdhu bike min adhâbil ķabr, ue eûdhu bike min fitnetil mesîĥid-dexh-xhâl, ue eûdhu bike min fitnetil maĥjâ uel memât! – Kuptimi: O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej vuajtjes në Xhehenem! Kërkoj mbrojtje tek Ti prej vuajtjes në varr! Kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së Dexhalit! Kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së jetës dhe vdekjes!” [Buhariu dhe Muslimi]
9. Prej duave që bëhen në sexhde janë edhe këto lutje:
10. Allahumme In-nî eûdhu bi riđâke min seħaŧik, Ue bi muâfâtike min uķûbetik, Ue eûdhu bike mink! Lâ uĥŝî thenâen alejk, Ente kemâ ethnejte alâ nefsik. – O i Adhuruari im! Kërkoj mbrojtje në kënaqësinë Tënde, për të më ruajtur prej zemërimit Tënd! Kërkoj mbrojtje në faljen Tënde për të më ruajtur prej ndëshkimit Tënd!
11. Allahumme in-nî eûdhu bike minel buħli, ue eûdhu bike minel xhubni, ue eûdhu bike en urad-de ilâ erdhelil umri, ue eûdhu bike min fitnetid-dunjâ ue adhâbil ķabr!^[1] – O i Adhuruari im, unë kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) prej koprracisë! Kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) prej burracakërrisë! Kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) që të mos tejshtyhem në moshë (në pleqëri të thellë)! Kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) prej sprovave të dynjasë dhe ndëshkimit në varr!”
12. Allahumme In-nî es’eluke bi en-ne lekel ĥamdu lâ ilâhe il-lâ ente uaĥdeke lâ sherîke lek, el men-nânu, jâ bedîas-semâuâti uel erđi, jâ dhel xhelâli uel ikrâm, jâ ĥaj-ju jâ ķaj-jûm, in-nî es’elukel xhen-nete ue eûdhu bike minen-nâr! ^[1] – O i Adhuruari im, unë po të lutem Ty, duke dëshmuar me bindje se vetëm Ty të takon e gjithë lavdia dhe falenderimet! Nuk ka të adhuruar tjetër me meritë veç Teje! Ti je i vetëm dhe i Pashoq! O Bamirës i madh, o Shpikësi i qiejve dhe i tokës, o Mbreti i madhështisë dhe bujarisë, o Ti që je i Gjallë e i Përjetshëm! Unë të lutem të me dhurosh Xhenetin!”
13. Gjatë dhikrit të mëngjesit dhe të mbrëmjes lexohen nga tri herë suret Ihlas, Felek dhe Nas. Kjo është një mbrojtje e mirë kundër hasedit, syrit dhe magjisë. Po kështu lexohen këto sure pas çdo namazi, për të qenë një mbrojtje më e fortë kundër syrit, hasedit dhe magjisë.
14. Surja Ihlas: Bismilahir-raĥmânir-raĥîm. “ķul hu’uell-llâhu eĥad. All-llâhuŝ-ŝamed. lem jelid ue lem jûled. ue lem jekul-lehû kufu’uen eĥad.” / “Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Thuaj: “Ai është Allahu, Një dhe i Vetëm. Allahu është Absoluti (Es-samed).Ai nuk ka lindur askënd dhe nuk është i lindur (nga dikush).Asgjë (e askush) nuk mund të jetë si Ai!”
15. Surja Felek: Bismilahir-raĥmânir-raĥîm. Ķul eûdhu bi rab-bil feleķ.min sher-ri mâ ħaleķ, ue min sher-ri ĝâsiķin idhâ ueķab, ue min sher-rin-nef-fâthâti fil uķad, ue min sher-ri ĥâsidin idha ĥased.“/ “Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Thuaj: “Kërkoj strehë te Zoti i agimit,Prej dëmit të çdo krijese, që Ai krijoi, dhe prej errësirës së natës, kur ajo shtrihet (në Tokë), dhe prej dëmit të atyre (magjistareve) që lidhindhe fryjnë nyja dhe prej dëmit të smirëkeqit, kur ai zileps.”
16. Surja Nas: Bismilahir-raĥmânir-raĥîm. Ķul eûdhu bi rab-bin-nâsi. Melikin-nâsi. ilâhin-nâsi. min sher-ril uesuâsil ħan-nâs. el-ledhî ju’uesuisu fî ŝudûrin-nâsi, minel xhin-neti uen-nâsi.” / “Me emrin e Allahut, të Gjithëmëshirshmit, Mëshirëplotit. Thuaj: “Kërkoj strehë te Zoti i njerëzve, Sundimtari i njerëzve, i Adhuruari i njerëzve / Prej së keqes së nxitësit të ligësisë, që rri në pritë (i fshehur)/I cili i trazon zemrat e njerëzve / Qoftë ai nga xhindët apo nga njerëzit.”
17. Kur qëndron në një vend, qoftë ai vend i hapur e shkretëtirë, qoftë vend i mbyllur, si ndërtesë etj. Është transmetuar prej Haulete bintu Hakim se ka thënë: “E kam dëgjuar Profetin e Allahut të thotë: “Çdokush që zbret apo qëndron diku dhe thotë: Eûdhu bi kelimâtil-lâhi tãm-mâti min sherri mâ ħaleķ! (Kërkoj mbrojtje me fjalët e Allahut të plota, prej të keqes së çdo gjëje që Ai ka krijuar!), nuk ka për ta dëmtuar atë asgjë, derisa të largohet nga ai vend. Fjalët e Allahut janë të plota e plot begati e mirësi. Allahu i Madhëruar i mbron dhe i strehon nga çdo e keqe ata që i drejtohen dhe i kërkojnë mbrojtje e strehim nëpërmjet fjalëve të Tij të plota.” (Këtë hadith e sjellin: Maliku në “Mueta”, Muslimi, si dhe Tirmidhiu, i cili ka thënë se ky është një hadith ĥasen ĝarîb ŝaĥîĥ.)
18. Kërkimi i mbrojtjes dhe strehimit tek Allahu, për të të ruajtur nga çdo gjë e keqe prej së cilës ka kërkuar mbrojtje edhe Profeti (a.s.). Ndër këto të këqija prej të cilave duhet t’i lutemi Allahut të Madhëruar që të na ruajë dhe mbrojë janë: dënimi i varrit dhe i zjarrit, sprova e Dexhallit, sprovat gjatë jetës dhe vdekjes, largimi i mirësive, zbehja e frikë-respektit ndaj Zotit etj. Nga duatë e Profetit për këto çështje mund të përmendim:
19. Allahumme in-nî eûdhu bike min adhâbi Xhehen-nem, Ue eûdhu bike min adhâbil ķabr, Ue eûdhu bike min fitnetil mesîĥid-dexh-xhâl, Ue eûdhu bike min fitnetil maĥjâ uel memât! (O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej vuajtjes në Xhehenem, kërkoj mbrojtje tek Ti prej vuajtjes në varr, kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së Dexhalit, kërkoj mbrojtje tek Ti prej sprovës së jetës dhe vdekjes.) [Buhariu dhe Muslimi]
20. Allahumme in-nî eûdhu bike Minel hem-mi uel ĥuzni Uel axhzi uel keseli Uel xhubni uel buħli Ue dal’id-dejni ue ĝalebetir-rixhâli. (O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti prej frikës dhe trishtimit, prej pamundësisë dhe dembelizmit, prej burracakërisë dhe koprracisë, prej rëndesës së borxit dhe poshtërimit të njerëzve.” [Buhariu dhe Muslimi]
21. Allahumme in-nî eûdhu bike min xhehdil belâ, ue derakish-shekâi, ue sûil kadâi, ue shemâtetil ea’dâi! (O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti që të më ruash nga rëndesa e belave, shtrëngimi i fatkeqësive, caktimi i keq dhe poshtërimi para armiqve!)
22. Gjatë zemërimit. Muslimi sjell hadithin e Sulejman Ibn Suradit, i cili ka thënë: “Njëherë, u grindën dy burra në prani të Profetit (a.s.). Njëri prej tyre u zemërua aq shumë, sa fytyra e tij u skuq. Profeti (a.s.) e vështroi me kujdes dhe tha: “Unë di një fjalë që, nëse ai do ta thoshte në atë moment, do të largohej ai zjarr prej tij: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm.” Një burrë që dëgjoi Profetin (a.s.) u afrua tek i zemëruari dhe i thotë: “A e di se çfarë tha Profeti (a.s.) pak më parë? Profeti a.s tha: “Unë di një fjalë që, nëse ai do ta thoshte në atë moment, do të largohej ai zjarr prej tij: Eûdhu bil-lâhi minesh-shejŧânir-raxhîm.” I zemëruari iu përgjigj duke thënë: “Mos të dukem gjë i çmendur unë?!” [Buhariu]
23. Para hyrjes në banjë, thuhet: Allahumme innî eûdhu bike minel ħubthi uel ħabâith! (O i Adhuruari im, unë kërkoj mbrojtje tek ti (të më ruash) nga ħubthi (xhindët meshkuj) dhe ħabâithi (xhindët femra)!)
24. Kur ulërijnë qentë dhe pëllasin gomerët, duhet t’i kërkojmë mbrojtje Allahut prej sherrit të shejtanit të mallkuar. Profeti ﷺ ka thënë: “Kur të dëgjoni ulërimën e qenëve dhe pëllitjen e gomerëve kërkoni mbrojtje që Allahu t’ju ruajë, sepse ato shohin atë që ju nuk e shihni!” (Ebu Daudi), ka thënë gjithashtu: “Kur të dëgjoni pëllitjen e gomarit, kërkoni mbrojtje tek Allahu që t’ju ruajë prej sherrit të shejtanit, sepse me të vërtetë ai ka parë ndonjë shejtan.”(Buhariu)
25. Kur veshim rrobat, themi: “Allahumme lekel hamdu ente keseutenihi! Es’eluke min hajrihi ue hajri ma sunia leh! Ue eûdhu bike min sher-rihi ue sher-ri mâ sunia leh! (O i Adhuruari im! Ty të takon lavdërimi dhe mirënjohja e plotë! Ti ma mundësove që ta vesh këtë rrobë. Unë të lutem që të më dhurosh prej të mirave të kësaj rrobë dhe prej mirësisë për hir të të cilës është bërë kjo rrobë! Unë kërkoj mbrojtje tek Ti që të më ruash nga sherri i kësaj robe dhe sherri për të cilin ajo është bërë!). [Ebu Daudi]
26. Kur frikësohemi nga shirku dhe rënia në të, themi: “Allahumme in-nii eûdhu bike en ushrike bike ue ene ea’lemu! Ue estagfiruke limâ lâ ea’lemu!” – O i Adhuruari im! Unë kërkoj mbrojtje dhe strehim tek Ti që të më ruash dhe të mos bie në idhujtari me vetëdije! Dhe kërkoj falje tek Ti që të më falësh për ato që unë nuk i di!”. (Ahmedi)
27. Kur shohim ndonjë ëndërr që na shqetëson dhe frikëson, i kërkojmë mbrojtje Allahut të na ruajë prej sherrit të shejtanit të mallkuar dhe prej sherrit të asaj që kemi parë (në ëndër), pastaj fryjmë nga e majta tri herë dhe ndërojmë krahun nga po flinim, dhe nuk i tregojmë askujt për atë që pamë. (Muslimi).
28. Ai të cilin e kap dyshimi për imanin duhet të thotë: “Eûdhu bil-lâhi minesh-shejtânir-raxhim!”, të ndalojë së ushqyeri dyshimin e tij dhe të thotë: “Amentu bil-lâhi ue rusulih” – I besova Allahut dhe profetëve të Tij.” (Ebu Daudi)
29. Kur fryn erë e fortë, themi: “Allahumme inni es’eluke hajrahâ ue eûdhu bike min sher-rihâ!” – O i Adhuruari im! Unë të lutem që të më dhurosh prej mirësisë së saj dhe të kërkoj mbrojtje që të më ruash prej sherrit të saj!”. (Ebu Daudi)
30. Këkimi i ndihmës dhe ruajtjes nga sherri i vetvetes dhe i shejtanit. Për këtë, lutemi duke thënë: Allahumme fâŧiras-semâuâti uel erđi âlimel ĝajbi uesh-shehâdeti Rab-be kul-li shejin-ue melîkehu Esh’hedu el-lâ ilâhe il-lâ ente Eûdhu bike min sher-ri nefsî Ue sher-rish-shejŧâni ue shirkihî Ue en eķterafe alâ nefsî sûen Eu exhur-rahû ilâ muslim!” – “O i Adhuruari im! Ti je Krijuesi i qiejve dhe i tokës, i Gjithëdituri për të fshehtat dhe të haptat. Ti je Zoti i gjithçkaje dhe Pronari i saj. Dëshmoj se nuk ka të adhuruar tjetër me meritë veç teje. Kërkoj mbrojtje tek Ti prej të keqes (sherrit) të vetes time, prej të keqes (sherrit) të shejtanit dhe kurtheve të tij, që të mos dëmtoj veten time (me padrejtësi) apo të dëmtoj ndonjë musliman.”
31. Duaja gjatë takimit dhe përballjes me armikun ose me ndonjë të pushtetshëm: “Allahumme innâ nexh’aluke fi nuhûrihim, ue neûdhu bike min shurûrihim! – O i Adhuruari ynë! Ne i kemi lënë në dorën Tënde qafat e tyre dhe të kërkojmë të na ruash dhe mbrosh prej sherreve të tyre!”. (Ebu Daudi)
32. Duaja nëpërmjet të cilës ruhen fëmijët. Profeti (a.s.) e bënte këtë dua për Hasanin dhe Husejnin: “Uidhukuma bi kelimâtil-lâhit-tâm-meh min kul-li shejtânin ue hâm-meh, ue min kul-li ajnin lâm-meh!” (Buhariu)
33. Duaja për tu ruajtur nga një dhimbje ose sëmundje që e ndien në veten tënde dhe prej së cilës frikësohesh. Për këtë vendos dorën atje ku ndien dhimbjen, e pastaj lutesh dhe thua 7 herë: “Eûdhu bi izetil-lâhi ue ķudratihi Min sher-ri mâ exhidu ue uĥâdhiruhu.-  Kërkoj mbrojtje në krenarinë e Allahut dhe pushtetin e tij mbi gjithçka, që të më ruajë prej të keqes (sëmundjes) që vërej në veten time dhe i druhem.^“ (Ebu Daudi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe, dhe Imam Ahmedi,)
34. Para kontaktit të parë me bashkëshorten natën e dasmës, burri vendos dorën në ballin e saj dhe lutet duke thënë: “Allahumme in-ni es’eluke min hajriha ue hajri mâ xheb-beltehâ alejhi, eudhu bike min sher-rihâ ue sher-ri mâ xheb-beltehâ alejhi!” – “O i Adhuruari im! Unë të kërkoj të më dhurosh prej mirësisë së saj dhe mirësisë me të cilën e ke brumosur atë dhe kërkoj të më ruash prej sherrit të saj dhe sherrit me të cilin e ke brumosur atë!”. (Ebu Daudi.) [57]

 Ndër veprat që Allahu i lartësuar i ka bërë shkak për ruajtjen nga kurthet dhe sherri i shejtanit të mallkuar janë si vijon:

1. Imani i vërtetë dhe korrekt dhe punët e mira sipas këtij imani, kapja fort pas librit të Allahut dhe synetit të Profetit, bindja e plotë ndaj Zotit dhe mbështetja e plotë dhe e vërtetë tek Ai. Allahu i lartësuar thotë: “Vërtet, ai (shejtani) nuk ka kurrfarë fuqie kundër atyre që besuan dhe që vetëm Zotit të tyre i janë mbështetur. Ai mund të kontrollojë vetëm ata që e përkrahin atë dhe ata që, për shkak të tij, bëhen idhujtarë.” [Nahl 99], dhe thotë: “1. (iblisi) Tha: “O Zoti im! Për shkak se më çove në humbje, unë do t’ua zbukuroj ligësinë atyre sa të jenë në tokë dhe do t’i largoj të gjithë nga rruga e drejtë. Përveç robve të Tu të sinqertë. Ai (Allahu) tha: “Kjo (rruga e të sinqertëve) është rruga Ime e drejtë. Mbi robërit e Mi ti nuk ke aspak fuqi, përveç mbi të humburit, që vijnë pas teje.”” [Hixhr 65]. Nga Xhundub ibn Abdilah përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Kush fal namazin e sabahut është në besën dhe mbrojtjen e Allahut. Mos bëni që Zoti t’ju kërkojë për thyerjen e mbrojtjes së ofruar prej tij, dhe Ai do t’ju gjejë dhe t’ju fusë në zjarrin e xhehenemit.” Pra Allahu i madhëruar kërcënon që të mos bëjmë diçka që do të thyente mbrojtjen e ofruar prej Tij. Ky hadith, thonë dijetarët, mund të kuptohet në dy mënyra: 1. Ai që fal namazin e sabahut, i ka mundësuar vetes mbrojtjen e Allahut dhe është në amanetin, ruajtjen dhe besën e Zotit, krenar dhe të lartësuar. Prandaj askush nuk duhet të guxojë që ti japë mundim këtij besimtari e besimtareje që fal sabahun për Allahun, ta lëndojë apo ti bëjë padrejtësi. Çdo kush që i jep mundim dhe i bën padrejtësi këtyre besimtarëve, Allahu ka për ta marë në përgjegjësi për cenimin e besës së Zotit dhe mbropjtjes që Ai i ka ofruar këtyre të zgjedhurve. Dhe pa dyshim që këta të mjerë që guxojnë këtë veprm nuk mund ti shpëtojnë dhe ti ikin dënimit të Allahut. Dhe Ai i kërcënon me zjarrin e xhehenemit. Ndërsa kuptimi i dytë është: 2. Mos e lini kurrë namazin e sabahut dhe kështu të thyeni besën e Zotit dhe të dilni jashtë mbrojtjes së ofruar prej atij. Nëse e bëni këtë ju keni thyer besën mes jush dhe Zotit tuaj dhe Ai do tju marë në llogari dhe ndëshkojë për këtë. Kush e bënë këtë, nuk mund ti fshihet Allahut dhe Ai e kërcënon për ndëshkim në xhehenem. Ky hadith tregon se ai që nuk e fal sabahun nuk është në besën e Allahut të lartësuar, dhe kështu është i ekspozuar ndaj ngacmimeve dhe luftës së shejtanit. E njëjta gje mund të thuhet edhe për neglizhencën në të gjitha urdhëresat e tjera të Zotit dhe porositë e tij. Sa më shumë të shkelësh urdhëresat e Zotit aq më i ekspozuar je ndaj ngacmimeve dhe luftës së shejtanit.

2. Largimi e ruajtja nga haramet dhe ndalesat e Zotit. Dije se çdo fatkeqësi e bela, mes të cilave edhe ngacmimet e shejtanit, shkaku i tyre janë gjynahet e robit. Allahu i madhëruar thotë: “Çfarëdo e keqe që ju godet, është pasojë e veprave tuaja dhe për shumë të tjera, Ai ju fal. Ju nuk mund t’i shpëtoni dënimit në Tokë dhe nuk mund të gjeni ndonjë ndihmëtar e mbrojtës tjetër përveç Allahut.” [Shura 30], dhe thotë: “E keqja është shfaqur në tokë e në det për shkak të asaj që bënë duart e njerëzve, që ata të shijojnë një pjesë të ndëshkimit që meritojnë dhe me shpresë që të kthejnë rrugë (nga e këqja).” [Rum 41. ]. Kështu pra robi duhet të përpiqet seriozisht për të pastruar zemrën shpirtin e gjymtyrët nga gjynahet dhe çdo gjë që Zoti e ka ndaluar, qofshin ato besime të gabuara e të devijuara, apo fjalë e vepra të ndaluara nga Zoti, të cilat bëhen shkak që të largohen melek e Zotit dhe të afrohen shejtanët dhe xhindet. Të tilla vepra psh janë muzika, dhe të gjitha llojet e haramit. Allahu i lartësuar thotë: “Mashtroje me zërin tënd kë të mundesh prej tyre dhe mblidhe gjithë kalorësinë e këmbësorinë tënde kundër tyre! Merr pjesën tënde në pasurinë dhe në fëmijët e tyre dhe mbushi me premtimet e tua (boshe)! Por shejtani nuk u premton gjë tjetër, përveç mashtrimit.” [Isra 64]. Nga Ebu Hurejra përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Këmborët janë muzika e shejtanit.” [Muslimi]. Po kështu janë edhe pikturat skulpturat e fotot e krijesave shtazor dhe mbajtja në shtëpi e qenve. Nga Ibnu Umer (Allahu qoftë i kënaqur prej tyre, at e bir!) përcillet se Xhibrili a.s. i pati thënë njëherë Profetit a.s.: “Ne nuk hyjmë në një shtëpi ku ka piktura (e foto) dhe qen.” [Buhariu]. Na Ebu Talha përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Melekët e Zotit nuk hyjnë në ato shtëpi ku ka qen dhe skulptura.” [Buhariu dhe Muslimi]. Po kështu janë edhe kryqet që simbolizojnë besimin e shëmtuar të krishterëve. Pra duhet pastruar shtëpia nga të tilla gjëra të ndaluara. Nga Aishja përcillet të ketë thënë se Profeti i Allahut kurrë nuk linte në shtëpinë e tij diçka prej kryqeve pa e prishur dhe larguar.” [Buhariu].

3. Lutja e përgjërimi para Allahut që të të ruajë e mbrojë nga cutjet, ngacmimet dhe intrigat e shejtanit të mallkuar dhe të gjitha ligësitë që vijnë prej tij. Si dhe kujdesi i madh për tu ruajtur prej tij dhe kapja fort pas litarit e mbrojtjes së ofruar nga Zoti i madhëruar. Lutja e sinqertë e me përulësi drejtuar Atij, përmes atyre formulimeve të njohura të istiadhes që Ai ia ka mësuar profetit të tij të dashur, dhe leximi i dy sureve mbrojtëse El felek dhe En-nas. Pa dyshim këto të dyja janë të pashembullta në ruajtjen që ofrojnë dhe nuk ka si ato. Duhet theksuar që leximi i këtyre lutjeve mbrojtëse duhet të jetë sistematik i vazhdueshëm në të gjitha kohët, vendet e gjendjet për të clat jemi udhëzuar nga Profeti i Allahut dhe në të cilat është porositur istiadhja dhe kjo duhet bërë me besimin e sigurinë e plotë se si mirësia edhe dëmi janë të gjitha në dorë të Zotit dhe se vetëm Allahu Ai është i plotpushtetshë dhe i vetmi që ka në dorë ta largojë sherri e shejtain të mallkuar dhe kurtheve të tij. Në gjithë këtë proces duhet të jemi të sigurt e me besim të plotë në ndihmën e mbrojtjene Allahur dhe të bindur se kurthet e shejtanit jan të dobëta e pa asnjë peshë. Sikurse thotë i lartësuari: “Ata që besojnë, luftojnë në rrugën e Allahut. Ndërsa ata që nuk besojnë luftojnë në rrugën e Shejtanit. Luftoni kundër ithtarëve të Shejtanit, sepse, vërtet, intriga e Shejtanit është e dobët.” [Nisa 76]. Pra e shumta që mund të shkaktojë i mallkuari është ngacmimi e vesveset, sikurse ka thënë Profeti a.s.: “I lavdëruar është Zoti që e kufizoi kurthet e shejtanit veçse në vesvese.” Vertet shetani i mallkuar mund të ketë një farë pushteti e ndikimi tek bijtë e Ademit a.s., por ai nuk mund të dijë të fshehtën. Allahu i lartësuar ka thënë: “Kur Ne vendosëm që ai të vdiste, askush nuk i njoftoi ata (xhindet) për vdekjen e tij, përveç një krimbi të vogël që brejti shkopin e tij. Kështu, vetëm kur ai u rrëzua, e panë xhindet qartë se sikur ata (xhindet) të dinin të fshehtën, nuk do të kishin vazhduar të qëndronin nën mundimin e rëndë.”[Sebe’ 14], dhe ka thënë: “Thuaj: “Askush në qiejt dhe në Tokë nuk e di të fshehtën, përveç Allahut dhe as nuk e dinë se kur do të ringjallen (për gjykim)!”” [Neml 65] dhe thotë: “… Ai e di të tashmen dhe të ardhmen. Të tjerët dinë vetëm aq sa Ai ka dëshiruar t’u mësojë, nga ajo që Ai di.” [Bekare 255]. Po kështu, shejtani nuk ka pushtet e ndikim në lidhje me ata që janë të sinqertë në besimin e tyre në Zotin. I lartësuari thotë: “Në të vërtetë, ti nuk ke kurrfarë fuqie mbi robërit e Mi. Mjafton që Zoti është mbrojtësi i tyre.” [Isra 65].  Ndikimi që ai i mallkuar ka në disa prej muslimanëve vjen për shkak të dobësisë së imanit të tyre dhe rënies në poshtërsi dhe gjynahe, të cilat sjellin gjynahe të tjera edhe më të mëdha se paraardhëset. Kështu, për shkak të dobësimit të imanit shejtani i lufton dhe ua zbukuron të këqiat imoralitetin dhe të gjitha gjynahet. 

4. Përkushtimi dhe vazhdimësia në leximin e Kuranit. Kjo, pa dyshim është nga fortifikatat e pathyeshme që e mbrojnë besimtarin, me lejen e Allahut, prej shejtanit të mallkuar. Allahu i lartësuar thotë: “Në zemrat e tyre kemi vënë mbulesë, që të mos e kuptojnë atë (Kur’anin) dhe në veshët e tyre ka shurdhim të thellë. E, kur ti (O Muhamed) e përmend në Kur’an Zotin tënd, si Një të Vetëm, ata kthejnë shpinën dhe largohen.” [Isra 46], dhe thotë: “Kush i kthen shpinën përmendjes të Zotit, Ne i shoqërojmë nga një shejtan, i cili nuk i ndahet kurrë. Ai (shejtani) e pengon nga rruga e drejtë, ndërkohë që ai (jobesimtari) mendon se është i udhëzuar mirë.” [Zuhruf 36, 37]. Nga Ebu Hurejra përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Mos i shndërroni shtëpitë tuaja në varreza (ku rrinë shejtanët). Shejtani i mallkuar ikën me të shpejtë nga ajo shtëpi ku lexohet surja bekare.” [Muslimi]. Dhe dihet mirë se kur shejtani i mallkuar largohet atëherë melekët e rrethojnë njeriun, sikurse vjen në hadithin në vijim. Buhariu sjell hadithin nga Usejd Ibn Hudajri, – Allahu qoftë i kënaqur prej tij! – i cili tregon e thotë: “Kur isha duke lexuar natën suren Bekare, kali që ishte lidhur aty pranë filloi të lëvizte (i shqetësuar). Kur heshta (ndaloi së lexuari), kali u qetësua. Kur fillova të lexoj, kali filloi sërish të lëvizte (i shqetësuar). Kur heshta, kali u qetësua. Nisa të lexoja përsëri e kali filloi të lëvizte përsëri. Atëherë, duke u shqetësuar për djalin e vogël, Jahjan, që ishte aty pranë dhe mund të dëmtohej nga lëvizjet e shqetësuara të kalit, e tërhoqa për ta larguar atë. Ndërkohë, kur isha duke tërhequr djalin, ngrita kokën lart në qiell (tek ato drita si kandilë të ndezur që ngjiteshin lart), që ai të mos i shihte. Kur agoi, ai i tregoi për këtë Profetit, cili tha: “Ta kishe vazhduar leximin, o Ibn Hudajr!” – “Pata frikë për Jahjan, o Profeti i Allahut, se ishte pranë kalit. Ngrita kokën dhe vrapova për tek ai. Kur ngrita kokën, pashë një hije si mbulesë, të mbushur plot me drita, si kandilë ndriçues, të cilat ngriheshin lart, (si të ruheshin) që të mos i shihja.” Profeti   tha: “A e di se çfarë ishin?” – “Jo.” Profeti tha: “Ata ishin melekë, që u afruan për të dëgjuar zërin tënd (gjatë këndimit të Kur’anit). Nëse do të vazhdoje të lexoje, njerëzit do t’i shihnin dhe ata as që do të fshiheshin prej tyre.”

5. Përkushtimi dhe vazhdimësia në leximin e dhikrit dhe duave si dhe të dhikrit të përditshëm, siç janë lutjet dhe dhikri i mëngjesit dhe mbrëmjes, dhikri i gjumit, etj. Allahu i lartësuar thotë: “Zotin tënd përmende në vetvete, me përulësi e me frikërrespekt, jo me zë të lartë, në mëngjes e në mbrëmje dhe mos u bëj i shkujdesur!” [Earaf 205]. Vazhdimësia dhe të qenurit sistematik në leximin e dhikrit është një mbrojtje e fortë kundër shejtanit të mallkuar. I lartësuari thotë: “E nëse të ngacmon Shejtani me ndonjë tundim, kërko mbrojtje tek Allahu, sepse Ai Dëgjon dhe Di gjithçka. Ata që janë të devotshëm, kur i ngacmon Shejtani, përmendin Allahun dhe atëherë arrijnë të shohin qartë.” [Earaf 200, 201]. Po kështu kujtoni edhe hadithin e Ebi Hurejrës ku përmendet se “… Kur të biesh për gjumë, lexoje ajetin kursij! Do të vazhdojë të të shoqërojë një ruajtës i vendosur nga Allahu që të të mbrojë dhe ty nuk do të të afrohet shejtani derisa të agojë dita.” [Buhariu]. Ndërsa në hadithin e Ebi Mesud El ensari përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Ai që lexon dy ajetet e fundit të sures bekare kanë për ti mjaftuar atij.” [Mutefekun alejh]. Nga Ebu Hurejra përcillet se Profeti i Allahut ka thënë: “Kush thotë: “Lâ ilâhe il-lall-llâhu uaĥdehû lâ sherike leh, lehul mulku ue lehul ĥamdu ue hue alâ kul-li shej’in kadir. / S’ka të adhuruar tjetër me të drejtë veç Allahut, Një dhe i Pashoq! Atij i takon sundimi dhe lavdërimi, dhe Ai është i Plotfuqishëm për çdo gjë!”, 100 herë gjatë ditës, i shkruhet sikur të ketë liruar dhjetë robër, i shkruhen 100 (sevape) të mira, i fshihen 100 të këqia dhe do të ketë mbrojtje nga shejtani për atë ditë, derisa në mbrëmje. Askush nuk ka për të ardhur me diçka më të mirë se vepra e tij, përveç dikujt që bën më shumë se ai.” [Mutefekun alejh]. Gjithashtu në hadthin e Ebu Hurejrës përcillet se shejtani i mallkuar kur dëgjon ezanin largohet me të shpejtë …”

6. Kujdesi që një pjesë të namazeve vullnetare ti falë në shtëpi, madje nëse ka mundësi të gjitha namazet synete dhe vullnetare ti falë në ambjentet e shtëpisë. Profeti i Allahut ka thënë: “Namazi më i mirë që fal robi është namazi në shtëpinë e tijm përveç namazeve farze (që është detyrë të falen në xhami për burrat).” [mutefekun alejh]. Falja e namazit vullnetar në shtëpi, e dëbon shejtanin prej asaj shtëpie. Prandaj Profeti i Allahut ka thënë: “Faluni në shtëpitë tuaja disa prej namazeve, dhe mos i shndëroni ato në varreza (pra vend ku nuk falet namaz).” [Mutefekun alejh]. Dihet se varrezat banjot, vendet e braktisura janë vende të preferuara nga shejtani, sepse në ato vende nuk përmendet Zoti.

7. Përkujdesi i vazhdueshëm për të ruajtur shikimin dhe maturia në fjalë, ushqim dhe përzjerjen me njerëzit. Shejtani i mallkuar, më të fortën mundësi për të ndikuar në njerëz e arrin përmes këtyre portave. [“Bedâiul feuaid” Ibnul Kajim] [58]

***  ***  ***

     Le të lexojmë këtu edhe një fjalë të Ibnul Kajimit në “Zadul Miad” rreth armiqve që i kanosen njeriut dhe luftës që ai duhet të zhvillojë kundër të keqes. Mbrojtja nga e keqja nuk mund të arrihet nëse nuk i njeh armiqtë që të kanosen. [59]

Armiqtë e njeriut dhe lufta kundër tyre

     Duke qenë se xhihadi është kulmi i Islamit apo kubeja e tij, dhe protagonistët e tij janë banorët e gradave më të larta në Xhenet, atëherë pa dyshim që Profeti i Allahut ka qenë në shkallën më të lartë të tyre. Ai i provoi dhe praktikoi të gjitha llojet e xhihadit. Ai u përpoq dhe luftoi në rrugën e Allahut me gjithë zemër, duke ftuar në këtë rrugë dhe duke e qartësuar atë. Ai luftoi me shpatë dhe me trup. Çdo çast i jetës dhe gjithë qenia e tij, zemra, fjalët dhe trupi, ishin në funksion të xhihadit. Për këtë arsye ai u bë më i larti dhe më i lavdishmi që përkujtohet. Ai u bë më i lavdishmi dhe më i larti në gradat tek Allahu. Kështu ndodh me ata që përpiqen dhe luftojnë në rrugën e Allahut të Madhëruar. Atyre u takon madhështia dhe fama në këtë jetë dhe, pa dyshim, të tillë do të jenë edhe në ahiret.

Xhihadi i hapave të para të Islamit ishte pikërisht

qartësimi i të vërtetës me argumentim.

   [60]  Allahu i Madhëruar e urdhëroi atë për xhihad që në hapat e para të profetësisë së tij, kur tha: “Sikur të kishim dashur Ne, do të kishim dërguar në çdo vendbanim qortues (profetë). Prandaj, ti mos i dëgjo jobesimtarët e lufto kundër tyre me përpjekjet më të mëdha me të (me Kur’an).” [Furkan 51-52]. Në këtë sure, e cila është shpallur në Mekë, Allahu i Madhëruar urdhëron që ndaj jobesimtarëve të zhvillohet xhihad. Kjo luftë (me kuptimin e saj të gjerë) të zhvillohet me forma të ndryshme: duke iu shpjeguar e qartësuar të vërtetën dhe duke ua përçuar drejt Kuranin.

     Në të njëjtën mënyrë duhet të zhvillohet edhe xhihadi kundër munafikëve, madje ndaj tyre mund të bësh veçse përçimin e qartë të argumenteve, sepse ata janë të detyruar dhe të nënshtruar nën pushtetin e muslimanëve. I Lartësuari thotë: “O Profet! Luftoji jobesimtarët dhe hipokritët dhe sillu ashpër me ta! Vendbanim i tyre është Xhehenemi, që është përfundimi më i keq.” [Teube 73].

   Xhihadi ndaj hipokritëve është më i vështirë se xhihadi ndaj jobesimtarëve. Protagonistët e këtij xhihadi janë të veçantët, të dalluarit e këtij umeti, janë trashëgimtarët e Profetit ﷺ, pra dijetarët. Ata që zhvillojnë këtë xhihad janë të numëruar në botë, janë pjesëmarrës të vazhdueshëm dhe bashkëpunojnë mes tyre për të. Edhe pse janë më të pakët në numër, ata janë më të lartët në gradat që meritojnë tek Allahu i Madhëruar.

     Grada më e lartë e xhihadit është të shprehurit e fjalës së vërtetë në momentet e ballafaqimit dhe përballjes së ashpër me kundërshtarin, si për shembull, të thuash të vërtetën e të drejtën përpara atij që mund të të ndëshkojë a mundojë. Profetët a.s., pa dyshim, ishin më fatlumët që ushtruan këtë lloj xhihadi, dhe në formën më të plotë, pa dyshim që ishte profeti ynë Muhamedi a.s. ai që e zhvilloi.

Xhihadi ndaj vetvetes është parësor

kundrejt xhihadit të jashtëm

    [61] Duhet kuptuar që, xhihadi i dukshëm kundër armiqve të Allahut është degëzim apo i ndërtuar mbi një lloj tjetër xhihadi. Ai ngrihet mbi bazat e xhihadit që zhvillon robi kundër vetvetes, për të arritur kënaqësinë e Allahut të Madhëruar, sikurse e ka sqaruar këtë Profeti a.s. në një hadith: “Xhihad është ai që robi zhvillon në vetvete për t’iu bindur Allahut të Madhëruar, dhe muhaxhir quhet ai që braktis apo largohet nga harami që ka caktuar Allahu xh.sh.” ^[62] Për këtë arsye xhihadi me vetveten është parësor ndaj xhihadit kundër armikut të jashtëm, madje ai është zanafilla dhe themeli i këtij të fundit. Ai që nuk lufton me vetveten për ta nënshtruar atë ndaj kryerjes së urdhëresave dhe largimit prej ndalesave, nuk ka mundësi të zhvillojë xhihadin kundër armikut të tij të jashtëm. Si mund të përfytyrohet që dikush ta mposhtë dhe të fitojë kundër armikut të tij të jashtëm, ndërkohë që është mposhtur ndaj armikut që e ka brenda vetes, në gjoksin e tij?! As nuk mund të mendohet që ky njeri të përballet me armikun e jashtëm, pa luftuar së pari brenda vetes për këtë pikësynim.

Xhihadi kundër Shejtanit

     Njeriu është sprovuar në këtë jetë për të luftuar kundër atyre dy armiqve që lartpërmendëm. Por mes tyre qëndron një armik i tretë, dhe njeriu nuk mund të luftojë dy të parët, pa luftuar këtë të tretin. Ky është Shejtani, që e rëndon dhe e dembelos njeriun gjatë xhihadit kundër dy të parëve; ky është ai që e tremb dhe e mashtron atë. Shejtani e shtyn robin vazhdimisht të sjellë ndër mend vështirësitë që i duhet të përballojë gjatë xhihadit kundër tyre. Këto vështirësi janë më të ndryshmet, duke filluar me privimin prej dëshirave apo largimin prej kënaqësive. Kështu, nuk mund të ketë luftë kundër dy armiqve të parë pa luftuar më parë Shejtanin; ky xhihad është themeli për dy të parët.

     Ky pra është Shejtani, armiku i parë, për të cilin Allahu i Madhëruar thotë: “Shejtani, pa dyshim është armiku juaj; pra edhe ju konsiderojeni armik.” (Fatir 6). Urdhri për ta konsideruar atë si armik, të jep të kuptosh se duhen shfrytëzuar të gjitha mundësitë në luftën dhe ne ballafaqimin kundër tij, sepse ai është një armik i palodhur, që nuk resht kurrë me armiqësinë e tij. Ai nuk e pushon luftën ndaj njeriut, njëlloj si frymëmarja që nuk ndalet.

Këta armiq janë sprovë për njeriun

    [63] Njeriu është urdhëruar që t’i luftojë armiqtë e tij (shejtanin, epshet, ligësinë); ai është sprovuar me këtë luftë. Këta armiq vazhdojnë ta luftojnë atë, duke realizuar në këtë mënyrë sprovën e kësaj jete. Megjithatë Allahu i Madhëruar i ka mundësuar njeriut ndihmë, armë dhe mbështetje në këtë luftë, me të cilën Ai e sprovoi. Edhe palës tjetër i ka lënë mundësi veprimi, armë e aftësi për të luftuar, duke i bërë kështu sprovë për njëri-tjetrin.

     Testimi bëhet për të nxjerrë në pah ata që i përkasin Allahut dhe ata që janë të zgjedhurit dhe të dashurit e Tij, duke i dalluar nga ata që janë të zgjedhurit dhe miqtë e Shejtanit dhe të palës së tij. I Lartësuari thotë: “… Ne ju bëmë të jeni sprovë për njëri-tjetrin: A do të jeni të durueshëm? Allahu është Ai që sheh çdo gjë.” [Furkan 20] . Ose: “… Po të donte, Allahu do t’i shkatërronte ata (pa ju), por Ai dëshiron që t’ju sprovojë me njëri-tjetrin.” [Muhamed 4].

     Allahu i Madhëruar i pajisi adhuruesit e Tij me dëgjim e shikim, me forcë dhe logjikë, u zbriti Librat, u dërgoi profetë, i ndihmoi me melekë, duke u thënë këtyre të fundit: “… Unë jam me ju, prandaj jepuni forcë besimtarëve! Unë do të fus frikë në zemrat e jobesimtarëve, kurse ju goditini sipër qafës e goditini në çdo gjymtyrë,” [Enfal 12].

   [64]  Allahu i Lartësuar u ka dhënë adhuruesve të Tij disa urdhra, të cilët janë faktorët vendimtarë dhe ndihmuesit kryesorë në fitoren e kësaj lufte. Ai u ka treguar adhuruesve se, nëse i zbatojnë rigorozisht ato urdhra, kanë për të qenë gjithmonë fitimtarë kundër armikut të Tij dhe të tyre. I lartësuari thotë: “Sikur Ne t’i urdhëronim ata të flijonin veten, ose të linin shtëpitë e tyre, shumë pak prej tyre do ta bënin këtë. Sikur të vepronin ashtu siç këshilloheshin, kjo do të kishte qenë më e mira për ta dhe një përforcim më i madh (në besimin e tyre). Atëherë, Ne, do t’u jepnim atyre shpërblim të madh nga ana Jonë  dhe do t’i udhëzonim në rrugë të drejtë.” [Nisa, 66 – 68].

    U ka treguar gjithashtu se, nëse ndodh që armiku të fitojë mbi ta, atëherë shkakun le ta kërkojnë te nënvleftësimi dhe moszbatimi nga ana e tyre i urdhrave të Tij apo te mosbindja e neglizhenca ndaj Madhërisë së Tij.

    Megjithatë, edhe në këtë rast, Ai nuk ua ka prerë shpresat, nuk ua ka prerë krahët, por i ka urdhëruar adhuruesit e Tij që të rishikojnë çështjet e tyre, të mjekojnë plagët, dhe të rikthehen në betejën kundër armikut, për të dalë fitimtarë. Ai i ka njoftuar se gjithmonë ka për të qenë me palën e të devotshmëve, bamirësve, të duruarve e besimtarëve.

   Ai i ndihmon besimtarët ashtu si ata kurrë nuk do ta kishin ndihmuar veten e tyre; pikërisht me ndihmën dhe mbështetjen e Tij e arrijnë ata fitoren mbi armikun e tyre. Pa ndihmën e Tij, armiku do t’i mposhtte e do t’i shpartallonte ata. Kjo ndihmë e mbështetje është në përpjesëtim me imanin dhe gradën e tyre: kur forcohet imani, forcohet mbështetja dhe ndihma. Si përfundim, ai që gjen dhe sheh mirësi, le të falënderojë Allahun e Madhëruar, e kush gjen a sheh diçka tjetër, të qortojë veç veten e tij.

Luftoni në rrugën e Allahut ashtu siç e meriton Ai

   [65]  Allahu i Lartësuar i ka urdhëruar besimtarët të bëjnë xhihad të drejtë dhe t’i druhen Atij ashtu si Ai e meriton. Siç thuhet në fjalën e Allahut të Lartësuar, në suren Al Imran, ajeti 102: “O ju që keni besuar! Kijeni frikë Allahun ashtu siç duhet të kihet frikë Ai, dhe mos vdisni ndryshe, por vetëm duke qenë muslimanë!” apo në suren Haxh, ajeti 78: “Luftoni me një luftë të denjë për hir të Allahut! Ai ju zgjodhi ju dhe nuk ju obligoi me ndonjë vështirësi në fé, në fenë e babait tuaj, Ibrahimit. Ai ju quajti myslimanë edhe më parë (në Shkrimet e Shenjta), edhe në këtë (Kur’an), që i Dërguari të jetë dëshmitar mbi ju dhe që ju të jeni dëshmitarë mbi njerëzit. Pra faleni rregullisht namazin, jepeni zekatin dhe mbështetjuni Allahut se Ai është Mbrojtësi juaj – më i Madhi Mrojtës dhe më i Miri Ndihmëtar.”

    T’i druhesh Allahut ashtu si Ai e meriton do të thotë që t’i bindesh dhe të mos e kundërshtosh, ta përkujtosh e të mos e harrosh, ta falënderosh e të mos e mohosh. Ndërsa të bësh xhihad të drejtë, për hir të Tij, ashtu si Ai e meriton, do të thotë që njeriu duhet të luftojë me vetveten, me qëllim që zemra e tij, gjuha dhe trupi i tij të punojnë vetëm për hir të Allahut, do të thotë që e gjithë qenia e tij t’i jetë përkushtuar Allahut të Madhëruar, për të arritur kënaqësinë e Atij dhe jo për hir të kënaqësisë vetjake; ajo do të thotë gjithashtu njeriu duhet që ta luftojë Shejtanin, duke e shpërfillur atë dhe duke mos i dëgjuar premtimet e kërcënimet e tij, duke mos iu bindur urdhrave të tij e duke vepruar gjithçka të mirë që Shejtani e ndalon. Është e domosdoshme të veprohet në këtë mënyrë, sepse Shejtani premton veç ëndrra dhe mashtrime, kërcënon me varfëri, urdhëron për poshtërsi, ndalon nga devotshmëria dhe Rruga e Drejtë, largon nga ndershmëria, durimi dhe çdo moral që buron prej imanit. Pra xhihadi kundër tij zhvillohet duke ia shpërfillur dhe përgënjeshtruar premtimet e kërcënimet dhe duke mos iu bindur urdhrave të tij.

     Pas këtij xhihadi, tek adhuruesi krijohet ajo fuqia dhe përgatitja e mjaftueshme për të zhvilluar xhihadin e jashtëm kundër armiqve të Allahut, me të gjitha format: me zemër, fjalë, trup e pasuri, me synimin që të lartësohet fjala e Allahut të Madhëruar. Përkufizimet që i kanë bërë selefët nocionit të xhihadit janë nga më të ndryshmet, si për shembull:

     Ibn Abasi: “Xhihadi është shpenzimi i të gjitha mundësive e fuqive për hir të Tij, dhe mospasja frikë nga asgjë në ndjekjen e rrugës së Allahut të Lartësuar.

     Mukatili: “Xhihad i vërtetë është puna për hir të Allahut me përkushtim, ashtu si e meriton Ai, dhe adhurimi i Tij ashtu si e meriton Ai të adhurohet.”

    Abdullah Ibn Mubareku: “Xhihad i vërtetë është lufta me veten dhe pasionet. Nuk ia ka qëlluar ai që ka thënë se janë abroguar dy ajetet që urdhërojnë se njeriu duhet t’i frikësohet Allahut ashtu si e meriton Ai, dhe të luftojë për hir të Tij ashtu si e meriton Ai. Ky nuk ka të drejtë kur mëton se kjo do të thotë që ta ngarkosh njeriun me diçka jashtë mundësive të tij”. Nuk ka qëlluar në shenjë, sepse frika ndaj Tij ashtu si e meriton Ai dhe xhihadi për hir të Tij ashtu si e meriton Ai, janë gjëra që çdokush mund t’i kryejë në vetvete. Këto ndryshojnë në varësi të aftësive që kanë të përgjegjshmit: sa mundësi, dije apo padituri ka secili. Me fjalë të tjera, frika dhe xhihadi të meritueshëm për Të, janë të ndryshme te dikush që është i plotë në aftësitë dhe dijen e tij, dhe te dikush që është i pa mundur, i pa ditur a i dobët.

Ai nuk ju ngarkoi me vështirësi në fenë tuaj

    [66] Qëndro pak dhe medito, se si Allahu i Madhëruar, pas fjalës së Tij: “Luftoni në rrugën e Allahut me një luftë të denjë për hir të Allahut”, vijon: “Ai ju zgjodhi juve (për të luftuar në rrugën e Tij) dhe nuk ju obligoi në fe me ndonjë vështirësi (ĥaraxh).” Në këtë ajet, fjala “ĥaraxh”, që është përkthyer ‘vështirësi’, ka edhe kuptimin “ngushtim”. Pra Allahu nuk e ka bërë këtë fe monopol të një kategorie të ngushtë njerëzish, por e ka bërë atë të hapur, shumë të gjerë, që përfshin çdokënd, njëlloj siç ka bërë dhe furnizimin e Tij, të gjerë dhe gjithëpërfshirës për çdo krijesë.

     Allahu i Madhëruar e ka ngarkuar njeriun veç me atë që ai ka brenda aftësive e mundësive të tij, dhe e ka furnizuar atë me gjithçka të nevojshme, duke i dhënë çdo mundësi e fushë veprimi. Për njeriun është mëse e përballueshme përgjegjësia me të cilën është ngarkuar, dhe mëse i mjaftueshëm furnizimi i dhënë prej Allahut. Për sa i përket fesë së Tij, Allahu i Lartësuar nuk e ka ngarkuar robin me asnjë vështirësi, në të gjitha këndvështrimet.

     Profeti ﷺ ka thënë: “Unë u dërgova me fenë hanîfijje (të pastër prej politeizmit) dhe semĥa (tolerante dhe e thjeshtë).” Pra kjo fe është e pastër prej shirkut, në aspektin e teuhidit, dhe praktike, në aspektin e punës. Allahu i Lartësuar ua ka lehtësuar fenë robërve të Tij dhe u ka lënë hapësirë të madhe në të. Ai ua ka zgjeruar fenë, rrizkun, faljen e Tij apo mbulimin e të metave. Ai u ka lënë hapësirë të madhe për pendimin, për aq kohë sa shpirti vazhdon të jetë në trup. Ai u ka hapur portat e pendimit, dhe nuk i mbyll ato deri ditën kur dielli do të lindë nga perëndimi.

    Përballë çdo të keqeje, Allahu krijoi mundësinë e një vepre të mirë, e cila mund ta fshijë atë të keqe, siç janë pendimi, sadakaja etj.; madje të këqijat e dikujt mund të fshihen edhe me anë të fatkeqësive që mund t’i ndodhin atij në jetë.

      Përballë çdo gjëje të cilën e bëri haram, ai vendosi diçka që është e lejuar dhe më e dobishme, më e mirë, më e këndshme për nevojat e adhuruesit, për ta larguar këtë të fundit nga harami, duke e bërë hallallin mëse të mjaftueshëm kundrejt haramit.

     Allahu i Madhëruar, çdo vështirësi, me të cilën i sprovon njerëzit, e ka rrethuar me dy lehtësime, një para vështirësisë dhe një tjetër pas saj. Pra, një vështirësi, kurrë nuk mund të jetë më e madhe sesa dy lehtësime.

     E nëse ky është raporti i Krijuesit me adhuruesit e Tij, atëherë si mund të mendohet se Ai i ka ngarkuar ata me gjëra që janë jashtë mundësive të tyre?!

Llojet e xhihadit

[67] Nëse gjithçka që u tha më sipër është e qartë, atëherë tani mëso se xhihadi është katër llojesh:

1. Xhihadi me vetveten;
2. Xhihadi me Shejtanin;
3. Xhihadi me jobesimtarët;
4. Xhihadi me hipokritët.

Xhihadi me vetveten

    [68] Xhihadi me vetveten zhvillohet në katër nivele:

1. Lufta me vetveten për ta nënshtruar atë që të mësojë dhe të njohë udhëzimin, fenë e vërtetë, pa të cilën askush nuk ka për të shijuar suksesin dhe lumturinë, as në këtë jetë e as në tjetrën. Nëse njeriu nuk e mer këtë dije, ka për të qenë prej të dëshpëruarve në të dyja jetët.
2. Lufta me vetveten për ta nënshtruar atë që të zbatojë diturinë që ka marrë, sepse ajo dije që nuk vihet në zbatim, në mos sjelltë dëm, dobi s’ka për të sjellë kurrë.
3. Lufta me vetveten për ta nënshtruar atë që të punojë pa reshtur duke ftuar të tjerët në rrugën që po ndjek dhe duke u mësuar atyre atë që nuk e dinë. Nëse nuk e bën këtë, atëherë bëhesh prej atyre që e fshehin udhëzimin e Allahut, të qartësuar në Librat e Tij. Në këtë mënyrë, dituria nuk të bën dobi, sepse nuk të shpëton prej ndëshkimit të Zotit.
4. Lufta me vetveten për ta nënshtruar atë që jetë e durueshme në përballimin e vështirësive, me të cilat ajo përballet gjatë thirrjes së të tjerëve në rrugën e udhëzimit. Vetja duhet të durojë mundimet që i japin krijesat, veç për hir të Allahut të Madhëruar.

     Kush i plotëson këto katër nivele të xhihadit me vetveten, ka arritur gradën e të ashtuquajturve rabbânijjîn – edukatorë. Dijetarët selefë janë të një mendimi se një dijetar nuk mund të quhet rabbânijj, pa qenë njohës i mirë i të vërtetës, pa e zbatuar atë dhe pa ua mësuar atë të tjerëve. Ai që ka mësuar, punuar dhe ua ka mësuar të tjerëve, pikërisht ky dhe vetëm ky do të thirret “I madh” në mbretërinë e qiejve.

Xhihadi kundër Shejtanit

    [69] Xhihadi kundër Shejtanit zhvillohet në dy drejtime:

1. Lufta kundër dyshimeve e ngatërresave që Shejtani i fut njeriut, për të goditur dhe dëmtuar imanin e tij.
2. Lufta kundër dëshirave e pasioneve të shfrenuara e të padobishme, që Shejtani ia zbukuron njeriut në zemër.

     Fryt i xhihadit të parë është siguria në fenë e Allahut, ndërsa si fryt i të dytit është durimi. Allahu i Madhëruar thotë: “Prej tyre Ne bëmë prijës, që me urdhrin Tonë udhëzojnë, duke u treguar të duruar dhe duke qenë të bindur e të sigurt ndaj argumenteve Tona.” Allahu i Madhëruar na tregon se udhëheqja në fe arrihet veçse me durim dhe bindje të plotë. Durimi i largon pasionet dhe dëshirat e prishura, ndërsa bindja e plotë largon dyshimet dhe paqartësitë.

Xhihadi kundër jobesimtarëve dhe hipokritëve

 [70]  Ndërsa xhihadi kundër jobesimtarëve dhe munafikëve zhvillohet me katër forma:

1. me zemër;
2. me gjuhë;
3. me pasuri;
4. me qenien tënde.

    Mund të themi se lufta ndaj jobesimtarëve priret më të tepër në mjetet fizike, ndërsa lufta ndaj hipokritëve priret drejt fjalës dhe argumentimit.

Xhihadi kundër protagonistëve të padrejtësisë,

të bidatit dhe veprave të këqija

   [71] Ndërsa xhihadi kundër protagonistëve të padrejtësisë, të bidatit dhe veprave të këqija, zhvillohet me tri mënyra:

1. me forcë, nëse krijohet mundësia.
2. Nëse s’ka mundësi për të parën, atëherë bëhet me fjalë qortuese e argumentim.
3. Nëse dhe forma e dytë është e pamundur, atëherë bëhet me zemër.

Këto janë trembëdhjetë shkallët e xhihadit. Profeti a.s. ka thënë: “Kush vdes pa bërë xhihad, apo pa menduar për të bërë xhihad, ka vdekur me një cilësi munafiku”. [Muslimi]

Xhihadi dhe hixhreti

     Për këtë temë duhet patur parasysh diçka. Nuk mund të ketë xhihad pa u kryer fillimisht hixhreti, ashtu sikurse këta të dy nuk mund të kryhen pa pasur dhe pa u pajisur me iman. Këto tri cilësi gjenden së bashku veçse tek një grup njerëzish: ata janë shpresuesit e vërtetë të mëshirës së Allahut të Lartësuar. Allahu i Madhëruar thotë: “Ata që besuan dhe që mërguan e luftuan në rrugë të Allahut – ata shpresojnë vërtet për mëshirën e Allahut. Allahu është Falës i Madh e Mëshirëplotë. [Bekare 218]

     Ashtu sikurse imani është detyrë për çdo njeri, janë detyrë edhe dy hixhrete (ose shpërngulje):

1. Një shpërngulje për tek Allahu i Madhëruar, duke e njësuar Atë, në të gjitha aspektet: në sinqeritetin ndaj Tij, në drejtimin tek Ai, në mbështetjen dhe kërkimin e ndihmës prej Tij, në frikë-respektin dhe shpresën ndaj Tij, në dashurinë për Të dhe pendimin tek Ai.
2. Shpërngulja tjetër bëhet për tek Profeti ﷺ, e cila shprehet nëpërmjet ndjekjes së udhëzimit dhe rrugës së tij, nënshtrimit ndaj urdhrave të tij, nëpërmjet miratimit të çdo dëshmie që vjen prej tij, si dhe duke i dhënë përparësi urdhrave e dëshmive të tij kundrejt atyre të çdokujt tjetër. Profeti a.s. ka thënë: “Kujt shpërngulet për tek Allahu dhe i Dërguari i Tij, atij ka për t’iu marrë në konsideratë kjo shpërngulje, dhe kush shpërngulet për hir të dynjasë apo për hir të martesës me ndonjë grua, ai do të vlerësohet sipas qëllimit të shpërnguljes që ka bërë.”

    Lufta ndaj nefsit dhe Shejtanit është detyrë e gjithësecilit; askush nuk mund ta zhvillojë atë në emër të dikujt tjetër. Ndërsa xhihadi kundër jobesimtarëve dhe hipokritëve është detyrë që rëndon mbi të gjithë ymetin, por nëse kryhet nga një grup që mund ta përballojë atë, atëherë kjo është e mjaftueshme dhe hiqet përgjegjësia nga të tjerët.

Më i përsosuri, sipas Allahut të Lartësuar,

është ai që i kryen të gjitha format e xhihadit

    [72] Më i miri, sipas Allahu të Lartësuar, është ai që i kryen të gjitha format e xhihadit. Krijesat janë të ndryshme, për sa u përket gradave që meritojnë tek Allahu i Lartësuar, në varësi të formave të xhihadit që kanë arritur të zhvillojnë.

    Kësisoj, krijesa më e përsosur dhe më e nderuar tek Allahu i lartësuar është pa dyshim, Muhamedi ﷺ, vula e profetëve dhe e të dërguarve të Zotit. Ai i plotësoi të gjitha nivelet dhe format e xhihadit në rrugën e Allahut të lartësuar, ashtu siç e meriton Ai. Ai nxitoi dhe e zhvilloi xhihadin që në hapat e para e shpalljes së tij si i Dërguari i Allahut xh.sh., dhe vazhdoi ashtu derisa e mori Allahu i Madhëruar dhe Krenar. Menjëherë Ai, kur iu shpallën ajetet 1 – 4, në suren Mudethir: “O ti, i mbështjellë! Ngrihu dhe paralajmëro! Zotin tënd madhëroje! Rrobat e tua pastroji!” ai filloi të ftonte dhe njerëzit e tjerë dhe e mbajti më së miri përgjegjësinë e ngarkuar nga Allahu i madhëruar. Ai i ftoi njerëzit në rrugën e Allahut natën dhe ditën, fshehtas dhe haptas. Menjëherë sapo i zbritën ajetet: “Kumtoje haptas atë që të është urdhëruar, dhe largohu nga idhujtarët” (Hixhr 94), ai zbatoi urdhrin e Allahut të Lartësuar, pa pasur frikë nga askush dhe asgjë në këtë mision, duke ftuar në rrugën e udhëzimit të mëdhenj e të vegjël, skllevër dhe të lirë, meshkuj dhe femra, të kuq dhe të zinj, xhindë dhe njerëz.

    Por, kur ai zbatoi haptazi urdhrin e Allahut, duke ftuar haptas popullin e tij dhe duke treguar qartë dhe prerë kotësinë e adhurimeve të deriatëhershme, kotësinë e zotave të tjerë veç Allahut, atëherë u shtuan edhe më tepër mundimet, që shkaktoheshin nga populli i tij; u mundua e u pengua jo vetëm ai, por çdokush që iu përgjigj thirrjes së tij. E tillë është tradita apo rregulli i pandryshueshëm i vendosur prej Allahut të Madhëruar për krijesat e Tij. Allahu i Madhëruar thotë: “Ty nuk po të thuhet gjë tjetër, veç asaj që u është thënë të dërguarve para teje. …” [Fusilet 43] ose: “Çdo Profeti Ne i bëmë armiq prej shejtanëve njerëz dhe xhinde, që frymëzojnë njëri-tjetrin me fjalë të bukura e mashtrime. …” [En’am 112], ose: “Po kështu, edhe ata që ishin më parë, sa herë që u shkonte ndonjë profet, thoshin: “Është magjistar ose i çmendur.” A mos kishin mësuar njëri-tjetrin kështu? Jo, por ata ishin njerëz që kalonin kufijtë.” [Dharijatë 52, 53].

     Me këto ajete, dhe të tjera si këto, Allahu i Madhëruar e ngushëlloi Profetin e Tij, duke i treguar atij shembullin e profetëve të kaluar. Allahu i Lartësuar ngushëllon edhe pasuesit e rrugës së këtij Profeti, duke thënë: “Vërtet mendoni të hyni në Xhenet, pa provuar atë që kanë provuar të tjerët para jush? Ata i goditi mjerimi dhe sëmundjet dhe, aq shumë u tronditën, saqë çdo i dërguar dhe ndjekësit e tij, thirrën: ““Kur do të vijë ndihma e Allahut?!” Po. Vërtet, ndihma e Allahut është (gjithmonë) afër!”” [Bekare 214]; ose: ““Elif, Lâm, Mîm. Vërtet mendojnë njerëzit se do të lihen vetëm të thonë “Ne besojmë” pa u vënë në provë?! Ne i kemi sprovuar ata që kanë qenë para tyre, dhe Allahu do t’i nxjerrë në pah ata që thonë të vërtetën dhe ata që gënjejnë. A mos mendojnë ata që bëjnë vepra të këqija se do t’i shpëtojnë dënimit Tonë?! Sa keq që gjykojnë ata! Kush shpreson takimin me Allahun (në Botën Tjetër), ta dijë se Dita e caktuar nga Ai do të vijë. Dhe Ai Dëgjon dhe Di gjithçka. Kush përpiqet, përpiqet vetëm për të mirën e vetvetes se Allahu, në të vërtetë nuk ka nevojë për asgjë. Atyre, që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, me siguri që do t’ua shlyejmë të këqijat dhe do t’u japim shpërblim më të mirë se veprat që kanë bërë. Ne e kemi urdhëruar njeriun, që të sillet mirë me prindërit e vet. Por, nëse ata përpiqen të të detyrojnë ty që të më shoqërosh Mua (në adhurim) atë, për të cilin ti nuk di asgjë, atëherë mos i dëgjo ata! Tek Unë do të ktheheni të gjithë e do t’jua them gjithçka që keni bërë. Ata që besojnë dhe bëjnë vepra të mira, Ne do t’i radhisim në mesin e të mirëve. Ka disa njerëz, që thonë: “Ne besojmë në Allahun”. Por, kur vuajnë për çështjen e Allahut, e quajnë shtypjen e njeriut sikur të ishte dënim nga Allahu. Ndërsa, kur u vjen ndihma prej Zotit tënd, ata thonë: “Ne kemi qenë gjithmonë me ju”. Vallë, a nuk e di Allahu më së miri se ç’ka në zemrat e çdokujt? Dhe sigurisht, Allahu do t’i nxjerrë në pah ata që kanë besuar dhe ata që janë hipokritë.” [Ankebut 1-11]

Sprovat në hapat e para

   [73]  Le të meditojë gjithsecili në mësimet dhe thesaret e urtësive, që fshihen mes këtyre vargjeve. Kur dërgohen profetët e Zotit, njerëzit ndahen në dy grupe: ata që thonë: “Besojmë”, dhe ata që nuk thonë ashtu, por vazhdojnë me vepra të këqija dhe me mohimin e Zotit. Ata që thonë: “Besojmë”, do të vihen para shumë sprovash nga Krijuesi i tyre. Sprovat janë qartësuese të sinqeritetit, vërtetësisë dhe gënjeshtrës. Megjithatë, edhe ata që nuk thonë: “Besojmë”, të mos mendojnë se kanë për të shpëtuar pa u prekur e pa u trazuar, sepse të gjitha fazat e jetës së njeriut shpalosen dhe kalojnë në duart e Allahut të Madhëruar: “Gjynahqari, prej Allahut, si të shpëtojë, / Në duart e Tij, kur jeta t’i shkojë?”

     Ai që u beson profetëve dhe u bindet atyre, do të bëhet objekt sulmi dhe mundimi nga armiqtë e profetëve; ai ka për të shijuar vuajtje e dhimbje në këtë botë. Nga ana tjetër, nëse nuk do të besonte profetët dhe nuk do t’u bindej atyre, atëherë dhimbjen e ndëshkimin do t’i shijonte në këtë botë e në tjetrën, e dihet se vuajtja e përjetshme, në ahiret, është më e rëndë sesa vuajtja në këtë botë, që vjen për shkak të besimit dhe bindjes ndaj profetëve. Çdo shpirt do të përjetojë dhimbje e mundim, beson a nuk beson, iu bind apo jo profetëve, por ndryshimi është se besimtari i provon ato vetëm në këtë jetë, e më pas, në jetën tjetër ka për të shijuar veç të mira e kënaqësi; ndërsa mohuesi e kundërshtari i profetëve mund të shijojë fillimisht kënaqësi të përkohshme, të shkurtër në këtë jetë, për të përfunduar pastaj në mënyrë të pakthyeshme në dhimbje të përjetshme.

    Është pyetur njëherë imam Shafiiu: “Çfarë është më e mirë për njeriun: t’i plotësohen dëshirat e qëllimet, pastaj të sprovohet, apo të sprovohet e pastaj t’i plotësohen ato. Ai u përgjigj: “Askujt nuk mund t’i plotësohen dëshirat e qëllimet, pa u sprovuar fillimisht.” Allahu i Madhëruar i sprovoi me të spikaturit e profetëve, dhe kur ata u treguan të duruar, Ai u mundësoi arritjen e gjithçkaje që ata synonin e dëshironin.

     Askush të mos mendojë se do të shpëtojë pa kaluar dhimbje e mundime, megjithëse edhe në këtë aspekt njerëzit ndahen në grada dhe nivele të ndryshme logjike. Më të mençurit janë ata zgjedhin mundimet e dhimbjet e përkohshme të kësaj jete, për t’i shpëtuar vuajtjeve më të mëdha e të përjetshme të ahiretit; ndërsa jo të mençurit zgjedhin të kundërtën.

    Ai që habitet e thotë: “Si ka mundësi që një njeri me logjikë të bëjë një zgjedhje kaq të kotë?” le të kujtojë se shtytësi në një zgjedhje të tillë është fakti se shpirti i njeriut është i prirur për të dëshiruar më të afërtën e më të shpejtën. Allahu i Madhëruar thotë: “…Por ju doni të ngutshmen (dynjanë), dhe e lini pas dore atë të ardhmen. [Kijame 20-21]; ose: “Vërtet, ata (mosbesimtarët) e duan shumë këtë jetë dhe e shpërfillin Ditën e Rëndë, që i pret.” [Insan 27].

Kënaqësia e Allahut apo kënaqësia e krijesave?

   [74]  Njeriu, për nga natyra, anon drejt bashkësisë, drejt dëshirës për të jetuar me të tjerë. Këta të tjerë bartin dëshira e botëkuptime të ndryshme, dhe normalisht kërkojnë nga njeriu pranim e miratim të këtyre dëshirave e botëkuptimeve. Nëse ai nuk i pason e nuk i mbështet ata në dëshirat e tyre, atëherë pa dyshim që ata do ta mundojnë dhe do t’i shkatojnë dhimbje; por edhe nëse iu bindet dhe i pason ata, ai gjithsesi do të ketë mundime e dhimbje të pashmangshme në shpirt. Vuajtjet njeriut i vijnë herë nga disa e herë nga të tjerë. Kështu p.sh., dikush që e ushtron fenë e tij fshehtas dhe qëndron i maskuar mes një populli të padrejtë e kriminel, është e pa mundur që të mos pikaset dhe të mos mundohet, sepse ata nuk mund të kryejnë padrejtësitë e tyre pa miratimin e tij, qoftë kjo edhe heshtje. Sido që të veprojë, e miraton apo hesht, fillimisht ai mund të ruhet e të shpëtojë nga e keqja e tyre, por me t’u zbuluar, ka për të provuar poshtërime e dhimbje shumëfish më tepër sesa do të provonte fillimisht. Megjithatë, edhe sikur të shpëtonte nga kthetrat e disave, duke mohuar e justifikuar para tyre, do të binte patjetër në kthetra të tjera.

     Le të qëndrojë vazhdimisht para syve tanë thënia e Aishes (r.a.) drejtuar Muauijes: “Kush kënaq Allahun, edhe pse njerëzit zemërohen, për të Allahu i Lartësuar do të jetë i mjaftueshëm kundrejt njerëzve; e kush kënaq njerëzit, duke zemëruar Allahun, atë njerëzit nuk kanë për ta mbrojtur aspak prej Allahut.” Kushdo që studion më vëmendje gjendjet dhe situatat e kësaj bote, mund ta hasë shpesh këtë dukuri, sidomos ndër ata që janë në shërbim të udhëheqësve e parisë, ata që i ndihmojnë të arrijnë qëllimet e tyre të sëmura e të prishura. Të tillë janë edhe ata që ndihmojnë dhe u shërbejnë bidatçinjve, nga frika e ndëshkimit prej tyre. Por ata të cilët i ka udhëzuar Allahu dhe u ka hapur sytë të shohin rrugën e qartë, duke i ruajtur nga e keqja e vetes së tyre, ata tregohen të kujdesshëm dhe distancohen nga çdo solidarizim me të padrejtët, nga çdo përkrahje e haramit, dhe durojnë armiqësinë e tyre. E, pa dyshim, kësaj kategorie i takon përfundimi më i bukur dhe më i lumtur në këtë jetë dhe tjetrën, sikurse ndodhi me profetët dhe pasuesit e denjë të tyre, siç ndodhi me muhaxhirët dhe ensarët, me dijetarët e sprovuar, me adhuruesit e denjë, vepërmirët, tregtarët e ndershëm etj.

Një ngushëllim qetësues

   [75] Duke qenë se dhimbja e mundimi në këtë jetë janë të pashmangshme, Allahu i Madhëruar i ka ngushëlluar dhe përgëzuar ata që kanë zgjedhur dhimbjen e mundimet e përkohshme kundrejt atyre të përjetshme, duke thënë: “Kush shpreson takimin me Allahun (në Botën Tjetër), ta dijë se Dita e caktuar nga Ai do të vijë. Dhe Ai Dëgjon dhe Di gjithçka.” Siç shihet, Allahu i Lartësuar ka përcaktuar një fund për këto dhimbje e mundime. Afati i tyre mbaron me ardhjen e Ditës së takimit me Allahun. Kjo do të jetë dita e gëzimit dhe lumturisë, kur njeriu do të shijojë mirësinë e durimit, që tregoi për të kënaqur Krijuesin e Tij. Kujdes! Kënaqësia, lumturia dhe gëzimi do të jenë në përpjesëtim të drejtë me përmasat e dhimbjes së duruar në rrugën e Allahut, për hir të Allahut.

     Kur njeriu sjell ndër mend takimin me Allahun apo përtërin shpresat për këtë takim, atëherë ky përgëzim dhe ngushëllim merr forcën e tij maksimale, sepse në zemrën e tij lind ndjenja e fuqishme e mallit për Zotin dhe të dashurin e Tij. Ndjenja e mallit e bën të përballueshme, madje të papërfillshme, përballjen me vështirësitë, mundimet dhe dhimbjet e rrugës. Për këtë arsye, Profeti i lutej shpesh Allahut t’i dhuronte mall për takimin me Të. Profeti a.s., sipas Ahmedit dhe Ibn Hibanit, është lutur: “O i Adhuruari im, unë të lus Ty si Njohës i të fshehtës që je, dhe si i Plotfuqishëm mbi krijesat e Tua. Më jep jetë, nëse jeta është në dobinë time, dhe ma merr jetën, nëse vdekja është më e mirë për mua! Të lutem më mundëso të kem frikë-respekt e madhërim për Ty, fshehtazi dhe haptazi! Më mundëso ta them të vërtetën kurdoherë, qofsha i zemëruar apo i kënaqur! Më mundëso të jem i kursyer dhe i përmbajtur në kohë bollëku, pasurie a varfërie! Të kërkoj të më dhurosh mirësi që nuk kanë fund dhe qetësi e prehje të pandërprerë. Të lutem, më bëj të kënaqur me përcaktimin dhe gjykimin Tënd! Të lutem, më mundëso të shijoj freskinë e jetës pas vdekjes! Të lutem, më mundëso kënaqësinë e vështrimit tek Fytyra Jote dhe mallin e takimit me Ty, duke më ruajtur nga çdo fatkeqësi e rëndë dhe çdo sprovë që të çon në humbje! O i Adhuruari im, na zbukuro me stolinë e besimit dhe na bëj udhëzues të udhëzuar.”

     Malli e bën të njeriun të vendosur dhe këmbëngulës për të vazhduar udhën për tek i dashuri i tij; ai ia afron rrugën dhe ia bën të papërfillshme largësinë, ndërsa dhimbjet dhe vështirësitë s’i hyjnë në sy. Pa dyshim, kjo është një mirësi shumë e madhe, që Allahu i Madhëruar ia dhuron robit të Vet.

    Duhet kuptuar se kjo mirësi është e kushtëzuar nga fjalë dhe vepra, që të arrihet, dhe Allahu i Madhëruar është Ai që ia dëgjon fjalët dhe i di veprat që njeriu kryen. Ai e di shumë mirë se kush e meriton që t’i dhurohet kjo mirësi. Ai i njeh mirë ata që ia dinë vlerën kësaj mirësie dhe tregojnë mirënjohje për të. Ai i njeh ata që e duan Dhuruesin, dhe që kjo mirësi është në të mirë të tyre dhe u shkon për shtat atyre. Allahu i Madhëruar thotë: Kështu i sprovojmë Ne disa me disa të tjerë, derisa të thonë: “Vallë, këta janë ata që përzgjodhi Allahu mes nesh dhe u dhuroi mirësi?” Po a nuk është Allahu më i Dituri, për ata që janë mirënjohës? [En’am 53]. Kështu pra, nëse dikujt i ka shpëtuar ndonjë mirësi, le ta lexojë edhe njëherë fjalën e Allahut: Po a nuk është Allahu më i Dituri, për ata që janë mirënjohës?”

Një tjetër përgëzim

     Më pas Allahu i Madhëruar jep një tjetër përgëzim; Ai thotë që frytet dhe dobitë e xhihadit që ata zhvillojnë për hir të Tij, kthehen tek ata vetë, sepse Allahu i Madhëruar është i Pasur e nuk ka nevojë për askënd. Ai i përgëzoi ata se, me këtë xhihad dhe me imanin që kultivuan, Ai do t’i numërojë ata mes të mirëve dhe do t’i ringjallë së bashku me ta.

Gjurmët e paqartësisë në besim

    [76] Në vazhdim, Allahu i Madhëruar na përshkruan gjendjen e atyre që besojnë pa qenë të qartë në besimin e tyre. Këta lloj njerëzish, kur mundohen për hir të Allahut të Madhëruar, i quajnë sprovat që u shkaktohen prej njerëzve si ndëshkim nga Allahu i Lartësuar. Dhe të mendosh që sprovat që vijnë prej njerëzve janë veçse mundime të përkohshme, me të cilat janë përballur profetët dhe do të përballen gjithmonë e pasuesit e tyre! Kjo kategori, për të shpëtuar dhe për t’u ruajtur nga këto sprova, largohen dhe e braktisin rrugën që i shpuri drejt sprovës, njëlloj siç veprojnë besimtarët për të shpëtuar nga ndëshkimi i Allahut. Besimtarët braktisin gjithçka që i çon drejt këtij ndëshkimi, prandaj zbukurohen me stolinë e besimit, edhe pse kjo bën të pashmangshme përballjen me sprovat e përkohshme nga ana e njerëzve. Ky ndryshim i madh mes dy palëve vjen si pasojë e dijes dhe horizontit të secilit. Të mjerët! Vrapojnë që të ndjekin armiqtë e profetëve thjesht dhe vetëm që t’u shpëtojnë dhimbjeve që sjellin sprovat prej njerëzve, ndërkohë që në këtë mënyrë duhet të veprojnë për t’iu ruajtur ndëshkimit të Allahut! Kësaj i thonë humbje dhe dëshpërim! Të ruhesh nga rëra e nxehtë, për t’u futur në zjarr! T’i ruhesh dhimbjes së shkurtër, për të përfunduar në dhimbjen e përjetshme! Këta njerëz, atëherë kur Allahu i Madhëruar do të mbajë premtimin e Tij, duke shpëtuar ushtrinë dhe të dashurit e Tij, do të thonë: “Ne ishim me ju”. Por Allahu i Madhëruar është i Ditur; Ai e njeh shumë mirë hipokrizinë që fshihet brenda gjoksit të mashtruesve.

     Si përfundim, ajo çka deshëm të theksojmë, është se Allahu, me urtësinë e vet, deshi që robërit e Tij të sprovohen, dhe në këtë mënyrë të përzgjidhen, duke u dalluar të mirët nga të këqijtë, ata që meritojnë dashurinë dhe shpërblimet e Tij, nga ata që nuk i meritojnë; Ai deshi që ata të sprovohen dhe të dallohen, sikurse ndodh me floririn, të cilin, kur duam ta pastrojmë, e fusim në zjarr për ta shkrirë, duke larguar prej tij papastërtitë. Sprovat duhen patjetër, sepse shpirti, në esencë të tij ka dy substanca të dëmshme: ato quhen ‘injorancë’ dhe ‘padrejtësi’, dhe mund të largohen vetëm duke kaluar në fushëbetejat e sprovave, pastrimit dhe përzgjedhjeve. Nëse këto veti, bashkë me gjurmët e tyre të dëmshme, dalin e pastrohen në këtë jetë nëpërmjet sprovave, atëherë në jetën tjetër i pastruari meriton Xhenetin. E nëse nuk bëhet ky pastrim këtu, atëherë kjo e bën të domosdoshme përjetimin, me plot kuptimin e fjalës, e sprovave të ahiretit. Vetëm pas këtij pastrimi mund të shpresosh të hysh në Xhenet. [Ibnul Kajim në “Zadul Miad”].

[1] Çfarë nënkuptojmë me fjalën istiadhe?

[2] Shpjego kuptimin e fjalëve: ‘Eudhu’, ‘shejtan’ dhe ‘raxhim’.

[3] Shpjego fjalën e imam Taberiut rreth kuptimit të fjalës ‘shejtan’

[4] Shpjego fjalën e ibn kethirit rreth kuptimit te istiadhes.

[5]  Nëse luftojnë dy të dobët fitorja i takon … . shtjelloje këtë fjalë.

[6] Çdo pjesmarrës në luftë ka nevojë për armë dhe ushtri. Cila është arma e shejtanit të mallkuar. Po arma jonë në përballjen me të?

[7]  Çfarë i ndodhi shejh Abul Kadir el Xhejlanit. Shpjegoje këtë!

[8] Çfarë këshille i dha Imam Tekijuddin el Subkiju djalit të vet?

[9]  Përmend disa dobi nga njohuria ushtarake rreth përshkrimit të luftës.

[10] Kur janë fillesat e luftës sonë me shejtanin? Fjala e ibn Abasit …

[11] A ka ndonjë mundësi armëpushimi me shejtanin? Shtjelloje …

[12]  Si zhvillohet lufta kundër shejtanit dhe cili del i fituar?

[13] Cila është arsyeja për të cilën shejtani na lufton dhe ne e luftojmë?

[14] Cilat janë rrugët dhe mënyrat e shejtanit për të luftuar robin? 

[15] Përmend diçka rreth ushtrive të shejtanit dhe preferencat e tij.

[16] Shih “El mebsut” 1/13; “Garaibul Kuran” të Nejsaburit 1/15; Mexhmeul  bejan” 1/18.

[17] Shih “El ikna’ fi kiraat el seb’i” 1/150; “El mebsut” 1/13; “Garaibul Kuran” të Nejsaburit 1/15; Mexhmeul  bejan” 1/18; “El neshr” 1/15.

[18] Cilat janë disa nga formulimet e istiadhes, argumentat për to dhe rastet kur përdoren. Shpjego fjalët e secilës prej tyre.

[19] Shiko “tefsir el kebir” 1/71; “Garaib el Kuran” 1/16.

[20] Cilat janë themelet bazë të istiadhes?

[21] Përkufizo atë që kërkon mbrojtje tek Zoti dhe përshkruaje atë.

[22] Kujt i kërkohet mbrojtja dhe ndihma? Fjala e ibnul Kajimit për këtë.

[23] çfarë ndodh nëse e kërkojmë istiadhen diku tjetër veç Allahut?

[24] Profeti bënte istiadhe nëpërmjet emrave dhe cilësive të Allahut. Mësoi këto lutje dhe kuptimin e tyre.

[25] Cila është nga mënyrat më efikase të istiadhes? Argumenti ….

[26]  Cili është qëllimi i  përdorimit  të këtyre  emrave  dhe cilësive të Zotit gjatë istiadhes? Shtjelloje këtë temë.

[27] Cilat janë emrat e Allahut për të cilat udhëzohemi më së shumti në Kuran që t’i përdorim për istiadhe? Përmend disa argumenta për këtë!

[28] Cili është ai, prej sherrit e ligësisë së të cilit, i kërkojmë Allahut të na ruajë?

[29] Lidhja mes xhindeve dhe Iblisit. Kuptimi i fjalës Iblis.

[30] Çfarë duhet të ketë kujdes robi që të mos privohet nga pendimi?

[31] Një kontradiktë e çuditshme në lidhje me istiadhen. Shpjegoje atë.

[32]  Përmend diçka rreth strategjisë së Iblisit në luftën kundër njeriut.

[33] Si mund të konsiderohen vesveset e shejtanit  si shenjë dhe tregues i imanit të qartë? shpjegoje këtë çështje.

[34] Cila është strategjia që ndjek iblisi në lidhje me të përkushtuarit në adhurimin e Zotit?

[35] Një rregull i dobishëm i sjellë nga ibnul Kajimi në lidhje me vesveset.

[36]  Shejtani i mallkuar nuk mund të luftohet veçse me mënyrat dhe rrugët e përcaktuara nga sheriati i Zotit. jep shembuj për këtë.

[37] Cila është mënyra e ruajtjes prej shejtanëve njerëz dhe xhide dhe voçoritë e secilës. Ku konsiston ajo? Jep argument e shtjelloje.

[38] Shejtani synon të marë pjesë në gjërat e njeriut. Shtjelloje këtë ….

[39] Si merr pjesë shejtani në pasurinë e njeriut?

[40] Si merr pjesë shejtani në fëmijët e pasardhësit e njeriut?

[41]  Çfarë udhëzime jep Profeti për tu ruajtur nga pjesmarrja e shejtanit në pasurinë dhe pasardhësit tanë?

[42] Njeriu e ka të domosdoshme të kërkoje mbrojtje dhe ndihmë tek Allahu i  lartësuar. Shtjelloje këtë!

[43] Si mund të mësojmë  më shumë se cilat janë ato ligësi prej të cilave jemi udhëzuar që ti kërkojmë Zotit të na ruajë?

[44] Cili është qëllimi e synimi që kërkojmë të përmbushim me kërkimin e istiadhes?

[45] Cilat janë të  këqiat  nga të cilat ruhemi dhe kërkojmë mbrojtje. përmend fjalën e Ibnul Kajimit për këtë!

[46] Çfarë përfaqëson “Sherri” e keqja? Sill disa shembuj e argumenta!

[47]  Si do ta trajtonte një i llogjikshëm shkaqet dhe pasojat e dhimbshme të të keqes? Çfarë ndihmon në këtë aspekt?

[48] Synimi i istiâdhes është  ruajtja nga dhimbjet dhe shkaktarët e tyre. Sill disa lutje e shembuj për këtë. Mësoi ato lutje dhe kuptimin e tyre!

[49] E keqja  prej së cilës  njeriu  kërkon  të ruhet, ose është egzistuese dhe kërkohet largimi  i saj, ose është  inegzistente dhe kërkohet që të mos egzistojë, të mos  godasë. Sill shembuj për këtë!

[50] E keqja, mund t’a godasë dhe  ta dëmtojë robin në veten e vet,  por mund të godasë edhe të tjerët. Shpjego hadithin që flet për këtë.

[51] A lexohet me zë apo pa zë istiadhja, përpara leximit të Kuranit jashtë namazit?

[52]  Kur lexohet istiadhja, përpara apo pas leximit të Kuranit? Sill mendimet e dijetarëve për këtë dhe argumento përgjigjen.

[53] Cili është gjykimi për leximin e  Istiadhes, para leximit  të  Kuranit jashtë namazit? Po gjatë namazit?

[54]A lexohet istiadhja në çdo rekat apo vetëm në rekatin e parë? Argumento përgjigjen.  

[55] Çfarë thonë dijetarët në lidhje me leximin e istiadhes gjatë namazit?

[56]  Çfarë thotë imam Ibnu Kethiri në lidhje me urtësinë e istiadhes?

[57]  Allahu i Madhëruar na ka porositur për përdorimin e istiadhe-s në shumë raste. Përmendi ato dhe mësoi përmendësh ato lutje!

[58]  Përmend disa nga rrugët e shpëtimit nga ligësitë e shejtanit.

[59] Përse është e domosdoshme njohja e armiqve? Cilët janë ata?

[60]  Cili ishte xhihadi i hapave të parë? Shtjelloje këtë temë!

[61]  Cili është xhihadi më parësor? Pse?

[62] Sjellë nga Ahmedi, vëll. 6/21, prej hadithit të Fadalete Ibn Ubejdit, i cili rrëfen: “Në Haxhin e Lamtumirës, Profeti a.s. tha: “ A t’ju tregoj se cili quhet mu’min (besimtar)? Mu’min është ai, tek i cili njerëzit kanë besim për pasurinë dhe jetën e tyre; ndërsa musliman është ai prej gjuhës dhe dorës së të cilit njerëzit janë të sigurt. Muxhahid quhet ai që lufton me veten e tij për t’iu bindur Allahut, ndërsa muhaxhir është ai që largohet nga gabimet dhe poshtërsitë” Senedi i këtij hadithi është xhejjid. Hadithin e ka gjykuar si sahih Ibn Hibani, me nr. 25, dhe El Hakimi në vëll. 1/11. Këtë gjykim e ka miratuar edhe Dhehebiu.

[63]Armiqtë e njeriut janë sprovë për të. Përse e ka sprovuar Zoti njeriun me këta armiq dhe luftën kundër tyre?

[64]  Cilët janë faktorët vendimtarë dhe ndihmuesit kryesorë në fitoren e luftës kundër gjithë armiqve?

[65] Shtjelloje fjalën e Allahut: “Luftoni me një luftë të denjë për hir të Allahut!” sill shpjegimin e selefëve për këtë ajet!

[66] Çfarë mesazhi na jep fjala e Allahut: “Ai nuk ju obligoi në fe me ndonjë vështirësi (ĥaraxh).” Shtjelloje përgjigjen!

[67] Sa lloje është xhihadi? Shtjello secilin lloj dhe nivelet e tij!

[68]  Sa nivele ka xhihadi me vetveten? Shtjelloi ato!

[69] Sa nivele ka xhihadi kundër shejtanit? Çfarë të mirash sjell ky xhihad? Shtjelloi ato!

[70] Sa nivele ka xhihadi kundër jobesimtarëve dhe hipokritëve? Shtjelloi ato!

[71]  Sa nivele ka xhihadi kundër protagonistëve të padrejtësisë, të bidatit dhe veprave të këqija? Shtjelloi ato!

[72] Më i miri, sipas Allahu të Lartësuar, është ai që i kryen të gjitha format e xhihadit. Si i plotësoi Profeti këto grada të xhihadit?

[73] Si vijnë sprovat në hapat e para të besimit?

[74] Si mund të bëjmë zgjedhjen e duhur në lidhje me kënaqësinë e Allahut dhe atë të krijesave?

[75] Çfarë ngushëllimi jep Allahu i madhëruar në lidhje me sprovat e belatë?

[76] Si e përshkruan Allahu i madhëruar gjendjen e atyre që besojnë pa qenë të qartë në besimin e tyre? Shtjelloje këtë!